________________
૩૧૧
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧ ત૦ આસરાસુત શ્રીમલ્લદેવમહ૦ વસ્તુપાલના નાના ભાઈ મહ૦ શ્રી તેજપાલવડે કરીને બનાવાયેલ શ્રી લૂણસીહવસહિમાં શ્રી નેમિનાથ ભગવાનના ચૈત્યમાં ઇત્યાદિ યાવત્ શ્રેષ્ઠિ ઘેલણ સમુદ્ધર–પ્રમુખ કુંટુંબ સમુદાય વડે કરીને શ્રી શાંતિનાથ ભગવાનનું બિંબ કરાવ્યું. અને નવાંગીવૃત્તિકારક શ્રીઅભયદેવસૂરિના સંતાનીયા શ્રીધર્મઘોષસૂરિએ પ્રતિષ્ઠિત કર્યું.'' એ પ્રમાણે અર્બુદાચલતીર્થના શ્રીનેમિનાથ ભગવાનના ચૈત્યના પશ્ચિમદ્વારને વિષે ૧૪ દેવકુલિકાની પ્રશસ્તિ છે.
આ પ્રમાણે બીજે બીજે સ્થલે આ જ રીતિ જાણી :
અને તપગચ્છ પ્રમુખ ગચ્છો ‘જિનદત્તથીજ ખરતરની ઉત્પત્તિ' જણાવે છે. કહ્યું કે હું નંવેન્દ્રિય॰ આ કાવ્ય મંત્રી વસ્તુપાલ—તેજપાલના સમયે બનાવાયેલા ગ્રંથોને વિષે પણ સંમતિ તરીકે કહેલું છે.
.
આ કાવ્યમાંના ‘ઔષ્ટ્રિક' શબ્દવડે કરીને ખરતર જાણવા. પરંતુ તે કાલે ‘ઔષ્ટ્રિક’ નામથી જ તેઓની પ્રસિદ્ધિ હતી. તેવી જ રીતે−૧૨૦૪-વર્ષે ખરતર નામનો ગચ્છ થશે.' એ પ્રમાણે જિનસુંદરસૂરિષ્કૃત દિવાલીકલ્પમાં કહેલું છે. એવી જ રીતે તપાગચ્છ આદિ ગચ્છોની પટ્ટાવલીઓમાં પણ વિ. સં.–૧૨૦૪માં ખરતર મતની ઉત્પત્તિ લખેલી છે.
વળી બીજી વાત નવાંગી વૃત્તિકારક શ્રીઅભયદેવસૂરિની શિષ્ય પરંપરામાં જે ધર્મઘોષસૂરિ આદિ જણાવેલા છે. ત્યાં તેઓનું નામ પણ ખરતર ગચ્છની પટ્ટાવલીમાં નથી. આ વાત પણ સૂક્ષ્મબુદ્ધિએ વિચારવા જેવી છે. ।। ગાથાર્થ ૫૨ ॥
હવે ખરતરને માન્ય એવી પણ સંમતિ જણાવે છે.
जिणवल्लहोऽवि कत्थबि, खरयरबिरुअं जिणेसरा जायं । न वइंसु अहव तक्कुलजाओऽहं किंतु अण्णगुरुं ॥५३॥
જિનવલ્લભ પણ પિ શબ્દથી બીજા બધા તો દૂર; રહો પરંતુ જિનવલ્લભ પણ ‘‘જિનેશ્વરસૂરિથી ખરતર બિરુદ થયું છે' એવું બોલતાં નથી'' અથવા તો ‘હું તેના કુલમાં થયેલો છું.' એ પ્રમાણે પણ બોલતાં નથી; પરંતુ તેના કુલથી બીજા કુલની અંદર જેમનો ઉદ્ભવ થયો છે એવા ગુરુવાલો હું છું. એમ જણાવે છે. આ વાત પ્રસંગ હોવાથી અહિં જણાવી છે. અને તે ખરતરને અનિષ્ટ છે. આ વાતનો ભાવાર્થ એ છે કે ખરતરો તો ‘અભયદેવસૂરિના શિષ્ય જિનવલ્લભ છે અને એથી જ તેના પટ્ટધર છે.' એ પ્રમાણે બોલે છે. પરંતુ જિનવલ્લભ એ પ્રમાણે નથી બોલતા. તે આ પ્રમાણે :—પહેલાં તો જિનવલ્લભના વચનવડે કરીને જ અભયદેવસૂરિનું સ્વરૂપ જણાવીએ છીએ જે આ પ્રમાણે
न चकोरदयितमलमदोषमतमोनिरस्तसद्वृत्तम् । नालिककृतावकाशोदयमपरं चान्द्रमस्ति कुलम् ॥१॥
