________________
[ ૩૧ ]
“પૂ.શાસન કંટકોદ્ધારક સ્વ. આ. ભગવંતશ્રી હંસસાગરસૂરીશ્વરજી મહારાજાએ અત્યંત પરિશ્રમ ઉઠાવીને રચેલા ‘કુમતાહિવિષજાંગુલીમંત્રતિમિરતરણિ’ તથા ‘પ્રાચીન–અર્વાચીન ઈતિહાસોની સમીક્ષા' નામના ગ્રંથરત્ન તથા તત્ત્વતરંગિણીનો ઝીણવટથી અભ્યાસ કરે'' તેમ જણાવી આ અનુપૂર્તિનું સંક્ષિપ્ત લખાણ પૂર્ણ કરૂં છું પરંતુ શ્રીવિનયવેવસૂરયઃ, શાસ્ત્ર—સમાવારી રક્ષળોઘતાઃ શ્રીસારમહર્ષવદ્ય॥ શ્રીવસ્તુ ।।
વાંચકોને વિજ્ઞપ્તિ
મહાશયો! શ્રી જિનેશ્વર ભગવંત પ્રરૂપિત પદાર્થોની પ્રતીતિ માટે આ પ્રવચન પરીક્ષા’ ગ્રન્થ, આદિથી સમાપ્તિ સુધી જોવા જેવો છે. અતથ્ય પદાર્થોની પ્રતીતિમાં ‘જૈન’ નામ ધ૨વા માત્રથી કોઈનું કયારેય મોક્ષમાર્ગનું આરાધન થયું નથી અને થાતું પણ નથી. અને એથી જ શ્રી ઉમાસ્વાતિ વાચકપ્રવરે ‘તત્ત્વાર્થશ્રદ્ધાનું સમ્યવર્ણનં' અને શ્રી હરિભદ્રસૂરિજી મહારાજે ‘તન્નત્યસદ્દહાળ’ કહેલ છે અને તેવી જ ઉત્તરાધ્યન સૂત્રમાં પણ ‘તહિયાળ તુ માવાળ' એમ કહીને નિર્બાધરીતે સમ્યક્ત્વનું લક્ષણ ‘પદાર્થોની યથાર્થપ્રતીતિ’રૂપે નિર્ધારિત કરેલ છે. તેથી પક્ષમમત્વ કે પક્ષાગ્રહને છોડી દઈને સમ્યક્ત્વની ઇચ્છાવાળા આત્માઓએ યથાસ્થિત એવા તત્ત્વની જ શ્રદ્ધા રાખવી જરૂરી છે.
યથાસ્થિત તત્ત્વની શ્રદ્ધા, પૂર્વપક્ષ અને ઉત્તરપક્ષની વાતોનું શ્રવણ અને મનન કર્યા સિવાય કયારેય પણ થતી નથી. પુસ્તકારોહણકાળની પૂર્વે ઉત્પન્ન થએલા એવા પ્રવચનવિડંબક આત્માઓના મતોનું નિરસન તો સૂત્રકાર, નિર્યુક્તિકાર તથા ભાષ્યકાર આદિ મહાત્માઓએ વિસ્તારથી કરેલ છે; પરંતુ આગમ પુસ્તકારૂઢ થયા પછી જૈનશાસનનો પરાભવ કરવાની બુદ્ધિવાળા અને સત્તાવાળા એવા જે સાંપ્રતકાલીન પ્રવચનવિડંબક આત્માઓનું યથાયોગ્યપણે સંપૂર્ણતયા નિરસન તો આ પ્રવચન પરીક્ષાગ્રંથમાં જ છે તેથી કરીને હે બુદ્ધિશાળી આત્માઓ! વિવેકની વૃદ્ધિ માટે આ ગ્રંથનું વિલોકન કરશો.
ધર્મ પરીક્ષાના અવસરે જેવી રીતે વ્યુાહિત આત્માઓને કલ્યાણના અંશની પણ પ્રાપ્તિ થતી નથી, તેવી રીતે યથાર્થ એવા આપ્ત મહાપુરુષોના વચનના વિવેક અવસરે પણ પરીક્ષા કરનાર આત્માને વિષે દ્વેષનો અંશ પણ રાખનારા તત્ત્વજિજ્ઞાસુઓને પણ કલ્યાણના અંશની ય પ્રાપ્તિ થતી નથી. માટે પરીક્ષા કરનાર આત્મા પ્રતિના તે દ્વેષભાવને છોડીને નિરીક્ષણ કરવામાં પ્રવિણ એવા સમીક્ષકો ‘વીતરાગ ભગવાનના વચનાનુસારે જ બોલનારા એવા આત્માના આ ગ્રંથને યથાર્થ રીતે જુવો. આ ગ્રંથની મહત્તા પીછાણવાની ઇચ્છા થતી હોય તો શ્રી સિદ્ધચક્રપાક્ષિકમાં તેમજ જુદો મુદ્રિત કરેલ પ્રવચનપરીક્ષાની મહત્તા’એ નામનો નિબંધ જોવો. તે નિબંધ અને આ પ્રવચન પરીક્ષા ગ્રંથમાંના યથાર્થ તત્ત્વની પ્રતીતિમાં પરાયણ સજ્જનો બનો એવી અભિલાષાપૂર્વક આ ગ્રંથ વાંચવાની અભ્યર્થના કરવામાં આવે છે.
જામનગર (૧૯૯૩) વૈશાખ શુદિ ત્રીજ
આનંદસાગર
