________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧ सावज जोगपरिवजणाइ, सबुत्तमो जईधम्मो ।
बीओ सावगधम्मो, तइओ संविग्गपक्खपहो ॥५१६॥ સાવદ્યયોગના પરિવર્જન આદિવાળો યતિધર્મ એ સર્વોત્તમ છે. અને બીજો શ્રાવક ધર્મ. ત્રીજો સંવિગ્નપાલિકા અને અસત્યભાષણમાં તો ઘોર અનુષ્ઠાન કરવામાં તત્પર હોય તો પણ અનંતસંસારી થાય છે. જેમ જમાલિ આદિ. આવશ્યક નિર્યુક્તિ–૩–૭૮૬-ગાથામાં જણાવેલું છે.
सत्तेआ दिट्ठीओ जाइजरामरणगब्भवसहीणं ।
मूलं संसारस्स उ, हवंति निग्गंथरूवेणं ॥१॥ નિગ્રંથરૂપે રહેલી એવી આ સાત દ્રષ્ટિઓ, જાતિ, જરા, મરણ, ગર્ભવાસ આદિ જે સંસાર છે તેના મૂળ સ્વરૂપ છે. એ પ્રમાણે કહેલું છે. અને વિશેષે કરીને મહાપુરુષોને આળ ચઢાવવું તે જ્ઞાન આદિનું નાશક છે. | ગાથાર્થ ૪૦ ||
હવે મૃષાભાષણનું પ્રગટપણે જણાવે છે. जण्णं दुल्लहराया, दसचउवीसंमि १०२४ दुल्लहो चेव। जो पुण असीइ १०८० विगप्पो, तं ससगस्सेव सवणपुडं॥४१॥ ..
ખરેખર વિક્રમ સંવત-૧૦૨૪ના વર્ષમાં દુર્લભરાજા જ દુર્લભ હતો! કારણ કે તે વખતે તેની ઉત્પત્તિ જ ન્હોતી. અને જે ઉત્પન્ન નથી થયેલો તો અનુત્પન્ન એવા તેણે બિરુદ કેવી રીતે આપ્યું? અને જે ૧૦૮૦ ની સાલમાં ખરતર બિરુદ થયું” એવી જે કલ્પના છે તે પણ સસલાનાં કાનના પડદા જેવી છે. જેમ શિકારીઓવડે ઘેરાઈ ગયેલું સસલું પોતાનાં કાનના પડદાંવડે કરીને આંખોને ઢાંકીને બેસી જાય છે. તેવી રીતે આ ઔષ્ટ્રિક પણ જાણવો. આનો ભાવ એ છે કે પૂર્વે કહેલી યુક્તિએ કરીને એટલે ૧૦૨૪માં દુર્લભરાજા થયો જ નથી. એ યુક્તિએ કરીને સારી રીતે ત્રાસ પામેલો એવો અને પલાયન થવાની દિશાને નહિ મેળવી શકતો એવો કોઈક વાચાળ ખરતર કહે છે કે સંસય વીસેટિં નયરી એ પદની અંદર ચતુર્વિશતિ શબ્દ દ્વારા મારા વડે કરીને કહેવાનો આશય છે કે ચતુર્વિશતિ એટલે ૨૪ નહિ, પરંતુ ચાર વીશી એટલે ૮૦ એમ બોલે છે. એમ વિકલ્પીને બોલતો એવો તે સસલાના કાનના પડદાંની જેમ પોતાનું રક્ષણ કરવા સમર્થ થઈ શકે તેમ નથી. કારણ કે–ખરતર ગચ્છની જુની પટ્ટાવલી આદિમાં “૧૦૨૪ની સાલમાં અણહિલપુર પત્તનમાં દુર્લભરાજાની સભા સમક્ષ ઇત્યાદિ લખેલું છે. તેવી જ રીતે વિ. સંવત–૧૫૮૨ના વર્ષમાં જિનહંસસૂરિના રાજ્યમાં ખરતરોએ બનાવેલી છંદપ્રતિબદ્ધ પટ્ટાવલીમાં લખેલું છે કે
श्रीपत्तने दुर्लभराजराज्ये, विजित्य वादे मठवासिसूरीन् । वर्षेऽब्धिपक्षाभ्रशशि १०२४ प्रमाणे, लेभेऽपि यैः खारतरो विरुद्धः ॥१॥
પ્ર. ૫. ૩૬
