________________
૨૩૬
✩
કુપક્ષકોશિકસહસ્રકિરણાનુવાદ
તેના અધ્યયનમાં યોગ્ય અને અયોગ્યનો વિચાર કરવો જોઈએ. કારણ કે બધા શ્રુતના અત્યંતરભૂત હોવા વડે કરીને પરમમંત્ર સ્વરૂપ હોવાથી. ।। ગાથાર્થ-૧૨૯ || હવે યોગ્યનું સામાન્યથી અને વિશેષથી લક્ષણ કહે છે.
सामण्णेणं जोग्गो, अब्दुग्गहिअमई सुहंमण्णो । विहिआराहणरसिओ, गुरूवएसं ऽपऽभिमुहो वा ॥१३०॥
નમસ્કાર અધ્યયનને યોગ્ય એવા જીવનું સામાન્ય લક્ષણ એ છે કે અવ્યુાહિત હોય તો સારું. એટલે કે કુપાક્ષિકો વડે વ્યાહિત થયેલો ન હોય તો નમસ્કાર અધ્યયન એ શુભ છે. હિતકર છે. એમ માનનાર બધાજ સામાન્યથી કરીને નમસ્કારને યોગ્ય જાણવા. ગાથાના ઉત્તરાર્ધવડે કરીને વિશેષ લક્ષણ જણાવે છે. તે આ પ્રમાણે વિધિ આરાધનામાં રસિક એટલે ઉપધાન આદિના તપ આદિ વિધિવડે કરીને આરાધન કરવામાં તત્પર અથવા ગુરુમહારાજના ઉપદેશ શ્રવણમાં સન્મુખ એટલે કે તેની આરાધના આદિના વિષયમાં ગુરુમહારાજનો ઉપદેશ સાંભળવામાં ઉત્સુકતાવાળો હોય તે આરાધનાવિધિ રસિક કહેવાય છે. તેવો જીવ નમસ્કારાદિ ભણવાને વિશેષે યોગ્ય જાણવો. ॥ ગાથાર્થ-૧૩૦ ||
હવે અયોગ્યનું લક્ષણ જણાવે છે.
वुग्गाहिओ अ जो सोऽणरिहो अहवा परम्मुहो विहिओ । महसुअखंधज्झयणे, कुवक्खवग्गुव्व सवणेऽवि ॥१३१॥
વ્યુાહિત એટલે કુપાક્ષિકોથી વાસિત થયેલો જે હોય તે અયોગ્ય છે. શેમાં? તો કહે છે કે મહાભ્રુતસ્કંધના અધ્યયનમાં : અર્થાત્ તેવા કુપાક્ષિક વાસિત જીવને નમસ્કાર મહામંત્રનું અધ્યયન કરાવવું યોગ્ય નથી. અથવા વ્યુાહિત ન હોય છતાં પણ વિધિ કરવાથી પરાર્મુખ હોય ‘‘ઉપધાન તપસાદિવિધિ કરીને શું કામ છે?'' એવી રીતે વિધિની શ્રદ્ધાથી વિકલ હોય તો પણ અયોગ્ય છે.
એમાંનો આ બીજો જે વિધિ શ્રદ્ધાન વિકલ આત્મા, વ્યાહિતની અપેક્ષાએ અલ્પદોષને ભજવાવાળો છે. કારણકે માર્ગમાં પડેલો હોવાથી. કદાચિત્—ક્યારેક કથંચિત્ એટલે કોઈપણ પ્રકારે શ્રદ્ધા થવાના સંભવની આશાથી બંધાયેલો હોવાથી. કોની જેમ અયોગ્ય? જેવી રીતે કુપાક્ષિકનો સમૂહ પંચમંગલ મહાશ્રુતસ્કંધના અધ્યયનને યોગ્ય નથી. અરે! અધ્યયન તો દૂર રહો. પણ શ્રવણને માટેય યોગ્ય નથી. તેમ વ્યુાહિત પણ અયોગ્ય જાણવો. એવી શંકા ન કરવી કે તમારા આ કથનને વિષે દૃષ્ટાંત અને દ્રાર્ષ્યાતિક બન્નેનું ઐક્યપણું થઈ ગયું. કારણ કે વ્યુત્ક્રાહિતનું કુપાક્ષિકના માર્ગથી ભિન્ન હોવાનો પણ સંભવ હોવાથી ।। ગાથાર્થ-૧૩૧ ||
હવે કુપાક્ષિક વર્ગને (બોલતાં એવા) અરિહંત આદિના નામ આદિનું શ્રવણ પણ ઉચિત નથી. તે કેવી રીતે? તેના જવાબમાં જણાવે છે.
