________________
૨૨૮
કુપક્ષકૌશિકસહસ્રકિરણાનુવાદ
પ્રવર્તક આચાર્યના નામનો અભાવ હોવાથી. ।। ગાથાર્થ-૧૦૯ |
હવે ઉપધાનરૂપ જે સૂત્રોપચાર ક્રિયા છે. તે બધાને માટે નિયત છે કે નહિં? એવું જાણવાની ઇચ્છાવાલાને જણાવે છે કે
सुत्तोवयारकिरिआ, सुअववहारीण तित्थकरकहिआ । आगमववहारीणं, बलिआणं नेवमपि निअमो ॥११०॥
સૂત્રોપચાર ક્રિયા જે ઉપધાનરૂપ છે તે આગમ આદિ જે પાંચ પ્રકારના વ્યવહાર કહેલાં છે. તેમાંના બીજા શ્રુત વ્યવહારને આશ્રિત જે છે તેઓને માટે જ જિનેશ્વર ભગવંતોએ ઉપદેશેલી છે. આગમ વ્યવહારીઓને એટલે કે અવિધ જ્ઞાનવાલા, મન:પર્યવજ્ઞાનવાલા, કેવળજ્ઞાનવાલા, ચૌદપૂર્વી, દશપૂર્વી અને નવપૂર્વીઓને ઉપધાન (યોગ)ની ક્રિયા કરવી જ એવો નિશ્ચય નથી. ગાથામાં અપિ શબ્દ વાપરેલો હોવાથી પુરૂષ વિશેષને આશ્રીને હોય પણ ખરું! નિયમ આ ભાવમાં હેતુ કહે છે. વૃત્તિબાળત્તિ, તેઓ કેવા? આગમ વ્યવહારિઓ કેવા લક્ષણવાલા છે? બલિષ્ઠ છે. એટલે બધાય વ્યવહાર કરતાં તે આગમ વ્યવહાર બલવાનું છે. ઠાણાંગસૂત્ર-૧૦-માં સ્થાનક-૨૧-માં કહ્યું છે કે આમવત્તિઞા સમળા નિમંથા ।। એટલે શ્રમણ નિગ્રંથો આગમ વ્યવહાર બલવાલા છે. હવે આગમ વ્યવહારિનું સ્વરૂપ કહે છે.
जं आगमववहारी, सुअनिरविक्खो पडुच्च कंपि नरं । अज्झाविज्जुवहाणं, जह धण्णमणगारं ॥ १११॥
જે કારણથી આગમ વ્યવહા૨ી જે છે તે શ્રુત નિરપેક્ષ હોય છે. એટલે કે ‘આચારાંગાદિ જે દ્વાદશાંગી એમાંથી નિકળેલાં જે વાક્યો તેને અનુસરતી પ્રવૃત્તિ છે જેની એવી રીતના નહિં.' તેવા આગમ વ્યવહારી મહાપુરૂષ કોઈપણ સાધુ આદિને આશ્રીને વિના યોગ-ઉપધાન સિવાય પણ ભણાવે. જેવી રીતે ધન્યર્ષિ નામના સાધુને યોગોહન કર્યા સિવાય શ્રુતમાં કહેલી વિધિની અપેક્ષાએ અથવા તો પ્રકારાન્તર વિધિએ કરીને એકાદશાંગ સુધી સ્થવિરોએ ભણાવેલ છે. આગમમાં કહ્યું છે કે :— तए णं धण्णे अणगारे समणस्स भगवओ महावीरस्स तहारूवाणं थेराणं अंतिए सामाइअमाइआई इक्कास्स अंगाई अहिजति - २ त्ता संजमेणं तवसा अप्पाणं भावेमाणे विहरति इत्यादि यावत् मासिआए संलेहणाए नवमासपरिआओ जाव कालमासे कालं किच्चा उड्टं चंदिम जाव नवगेविज विंमाणपत्थडे ऽड्ढे दूरं वीइवति २ त्ता सव्वसिद्धे विभाणे देवत्ताए उववण्णे ( श्री अनुत्तरोपपातिके - १६-उ-३-४-५)
શ્રી અનુત્તરોપપાતિક (૧૬-ઉ૦ ૩-૪-૫)માં જણાવ્યું છે કે ‘ત્યાર પછી શ્રમણ ભગવાન મહાવીરસ્વામીના તેવા પ્રકારના સ્થવિરોની પાસે તે ધન્ના અણગાર, સામયિક છે આદિમાં જેને એવા– ૧૧-અંગો ભણે છે. અને ભણીને સંયમવડે કરીને અને તપવડે કરીને આત્માને ભાવતાં ભાવતાં વિચરે છે. યાવત્ નવ માસના પર્યાયવાલા-માસિક સંલેખના વડે કરીને કાલપ્રાપ્ત થયે છતે કાલ કરીને
