________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧
૨૧૯ અતિશયવાલો એવો આ મહાનિશીથવ્રુતસ્કંધ, સંપૂર્ણ પ્રવચનના પરમ આધારભૂત, સારભૂત, પરમતત્ત્વ સ્વરૂપ અને મહાઅર્થવાલો છે. એમ પ્રમાણે વિચારીને પ્રવચનની વાત્સલ્યતાવડે કરીને તેમજ પોતાના આત્મહિતને માટે “ઘણાં ભવ્ય પ્રાણીઓને ઉપકારી છે' એમ વિચારીને આચાર્યશ્રી હરિભદ્રસૂરિજીએ જે તે આદર્શની અંદર દેખ્યું તે બધું પોતાની બુદ્ધિએ અનુસંધાન કરીને લખ્યું છે. અને બીજા પણ સિદ્ધસેન દિવાકરસૂરિ, વૃદ્ધવાદી, યક્ષસેન, દેવગુપ્ત, યશોવર્ધન, ક્ષમાશ્રમણ, શિષ્યરવિગુપ્ત, નેમિચંદ્ર, જિનદાસગણિ ક્ષમાશ્રમણ, ક્ષપક સત્યશ્રી પ્રમુખ, યુગપ્રધાન મહર્ષિઓએ આ મહાનિશીથસૂત્રનું બહુમાન કર્યું છે.” એ પ્રમાણે મહાનિશીથસૂત્રના ત્રીજા અધ્યયનમાં જણાવ્યું છે.
એ પ્રમાણે શ્રી હરિભદ્રસૂરિ આચાર્યવડે કરીને જ આ મહાનિશીથસૂત્રનું વર્ણન કરાયું છે. તે કારણવડે કરીને શ્રી હરિભદ્રસૂરિના આ વચનથી બાકીના ચોથા અધ્યયનમાં રહેલાં કેટલાક આલાપકોને છોડીને ચોથું અધ્યયન સંપૂર્ણ અને તે સિવાયના સાતેય અધ્યયનો અરે! સંપૂર્ણ મહાનિશીથવ્રુતસ્કંધ કલ્યાણકર છે. જેથી કરીને શ્રીહરિભદ્રસૂરિ મહારાજાવડે કરીને વૃદ્ધસંપ્રદાય આવેલા આચાર્યોના વિવાદાસ્પદ એવા કેટલાક પદોનું જ અશ્રદ્ધાનપણું જણાવ્યું છે. પરંતુ તે વિવાદાસ્પદ આલાપકોને દૂષિત કર્યા નથી. અને પોતાનું શ્રદ્ધાનપણું છે તે પણ સીદ્ધાન એ પદ દ્વારાએ કહીને પોતાનું શંસયારુઢપણે જણાવ્યું છે.
પરંતુ તે મહાનિશીથસૂત્રના ચોથા અધ્યયનમાં રહેલાં તે કેટલાક આલાપકોનું પ્રમાણપણું જણાવ્યું. પણ બીજાઓને શ્રદ્ધા કરાવવા માટે ગણધરે કરેલું આ સૂત્ર ઇત્યાદિ વચનોવડે હેતુ જણાવ્યો છે.
વળી બીજી વાત, કર્મના ક્ષયોપશમનું વૈચિત્ર્યપણું હોવાથી કોઈક મહાપુરૂષને કંઈક વસ્તુમાં અશ્રદ્ધાનપણું થયું તો પણ બીજા બધાઓનું અશ્રદ્ધાન કરવું યુક્ત છે' એવું બોલવું પણ અયુક્ત છે. નિયોગ કરીને પણ ગુરુમહારાજની ખોટી વાતની શ્રદ્ધા કરવાનું શાસ્ત્રમાં કહેલું છે. યુવાન આગમમાં જણાવ્યું છે કે
सम्मद्दिवी जीवो, उवइ8 पवयणं तु सद्दहइ ।
सद्दहइ अ असब्भावं, अणभोगा गुरुनियोगा वा ॥१॥ “સમ્યગ્દષ્ટિ આત્મા, ઉપદિષ્ટ એવા પ્રવચનને તો સદહે જ છે અને કયારેક અસદ્ભાવને= નહિ ઉપદેશેલને પણ અનાભોગથી અથવા ગુરુ નિયોપારતંત્ર્યતાગવડે કરીને સહે છે.” એ પ્રમાણે ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રની નિયુક્તિ ગાથા-૧૬૩માં જણાવ્યું છે.
અને એથી કરીને “ચોથા અધ્યયનના કેટલાક આલાપકોને ઘણાં આત્માઓ સંહતાં નથી તે કારણવડે અમે પણ સદહતા નથી' એમ કહ્યું છે; પરંતુ બીજાઓએ પણ ન સદહવું એવું નથી જણાવ્યું તેમજ એ આલાવાઓમાં શ્રદ્ધા રાખનારાઓને દૂષિત પણ નથી કર્યા! એ બધી વાતો સૂક્ષ્મબુદ્ધિએ વિચારવા જેવી છે | ગાથા-૯૩ //
હવે પૂનમીયાના રંગે રંગાયેલા આત્માઓની વચનપદ્ધતિમાં આશ્ચર્ય જણાવે છે.
