________________
૧૫ર »
કુપક્ષકૌશિકસહસ્ત્રકિરણાનુવાદ આખું પૃથ્વીતલ જિનાયતનોથી મંડિત કરે અને દાનાદિક ચતુષ્ક આદિના આચરણ કરવાવડે કરીને હે ગૌતમ! ગૃહસ્થ, અશ્રુત દેવલોક સુધી જાય તેની આગળ નહિ' એ પ્રમાણે મહાનિશીથસૂત્રના ત્રીજા અધ્યયનમાં કહેલું છે.
આ મહાનિશીથના વચનથી “મેરગિરિ જેવા ઉંચા આદિ વિશેષણોથી વિશિષ્ટ એવા સુવર્ણના પ્રાસાદો બનાવીને. અને સારી રીતે દાન-શીલ-તપ-ભાવના આદિમાં સ્થિત) રહેલા ગૃહસ્થને અશ્રુત દેવલોકથી આગળ જવાનું નિષેધ કરેલ છે. અને તપ સંયમ વડે તો મોક્ષની પણ પ્રાપ્તિ કહેલી છે. તેથી કરીને તપ સંયમની તાકાત અધિક કહેલી છે.
આ તપ અને સંયમ સાધુમાર્ગમાંજ જાણવા. નહિ કે શ્રાવકધર્મની અંતભૂત એવા સામાયિકપૌષધ આદિરૂપ તપ-સંયમ નહિં લેવાના. કારણકે શ્રાવક સંબંધીનો તે તપ-સંયમ તો મહાનિશીથસૂત્રમાં ‘દાનાઈ ચઉદ્દેણ' એ પદથી જણાવેલો જ છે. વળી કંચનમણિ સોવાણ” એ ગાથાની વ્યાખ્યા માસ્તાં ચસ્માત એ ઉપેક્ષા વચનવડે કરીને પ્રાસાદ બનાવવાની અપેક્ષાએ સામાયિક ધર્મનું અપકર્ષત્વજ સૂચવ્યું છે. અન્યથા–નહિતર ઇંગણિ૦ આદિ ગાથાના સ્થાને માનખ્ખ૦ એ ગાથા કહી હોત અર્થાત્ આજન્મ નિરતિચારે એવો પૌષધધર્મ ગુરુના ચરણકમલમાં રહીને જે કોઈ શુદ્ધભાવે કરે. તેનાથી પણ તપ-સંયમ અધિક છે.” એમ ગાથા કહેત. તેવું કહ્યું નથી. તે શું કામ નથી કહ્યું? એની વિચારણા કરતા-વ્યવહારથી શ્રાવકધર્મને વિષે પ્રાસાદ બાંધવા-પ્રતિમા ભરાવવીપ્રતિષ્ઠા-પૂજા આદિ કરવા તેવા પ્રકારના પૂજાદિક કાર્યો પ્રવચનના ગૌરવના હેતુ છે અને મહાફલવાળા છે. તેવી રીતે સામાયિક આદિ નથી.
અને એથી જ શ્રી વજસ્વામીએ પણ કુસુમ આદિ દ્રવ્ય પૂજાને માટે શ્રીદેવીની પાસે વિદ્યાપ્રયોગ દ્વારા જઈને અને ફુલો લાવીને શ્રાવકોને આપ્યા. અને સાધુઓ પણ કાઉસ્સગ્નને વિષે
પૂઅણવત્તિઓએ, સક્કાર વત્તિઓએ” આદિ પાઠના ઉચ્ચાર વડે કરીને પૂજા સંબંધીનાં ફલને ઇચ્છતા હોય છે. નહિ કે “પૌષધવરિઆએ” એવા વચનોવડે કરીને પૌષધ સંબંધીની માંગણી કરતાં નથી.
વળી આગળ વધીને સાધુના કાયોત્સર્ગ સંબંધી ફલની અપેક્ષાએ કુસુમાદિ વડે કરીને અરિહંતની પૂજા સંબંધીનું જે ફળ છે તે મોટું સંભવે છે. જો એવું મોટું ફલ ન હોય તો સાધુઓને પણ “પૂઆણવત્તઆએ પાઠવડે કરીને તેવા પ્રકારની પ્રાર્થનાનો અસંભવ હોવાથી : “આવી વાત કરશો તો નિરારંભ ધર્મની અપેક્ષાએ આરંભવાળો ધર્મ પણ સારો એવો અર્થ થઈ જશે. અને એવું થાય તો આપણાં શાસ્ત્રકારોને ઈષ્ટ નથી. માટે આવું બોલવું નહિ.” એવી શંકા કરવી નહિ. કારણ કે અમે પૂર્વે આ પહેલાં કહી ગયેલા ગજ દષ્ટાંતવડે કરીને દ્રવ્યસ્તવનું કાંઈક શોભનપણાએ કરીને ઇષ્ટત્વ દેખાડેલું હોવાથી. એટલે વિસ્તારથી સર્યું. મેં ગાથાર્થ-૨૩ |
હવે પ્રાસાદ આદિની અપેક્ષાએ કરીને જે તપ અને સંયમને અધિક કહ્યો છે તે તપ, સંયમ સાધુ સંબંધીનો જ લેવાનો છે. એ વાતમાં બીજી યુક્તિ જણાવે છે.
