________________
૧૫૦ --
કુપક્ષકૌશિકસહસ્રકિરણાનુવાદ
जं पुण कंचणमणिसोवाणंति अ वयणमागमे भणिअं । तत्थऽहिओ मुणिधम्मो, तव संजम न उण इअरोऽवि ॥२३॥
વળી ‘પળમળિ સોવાળ' આદિ જે આગમમાં કહેલું છે તેમાં જે અધિક વિશિષ્ટતર એવો સર્વવિરતિરૂપ જે મુનિધર્મ તેના તપ-સંયમધર્મ લેવાનો છે. પણ તે સિવાયનો દેશવિરતિસંબંધીનો તપસંયમ પણ લેવાનો નથી. એ પ્રમાણે શબ્દાર્થ જાણવો. ભાવાર્થ તો આ પ્રમાણે પગળિસોવાળ૦ -૩૫દેશમાના યા-૪૬૪. આ ગાથાનું શરણ સ્વીકારીને કેટલાક પરમાર્થને નહિં જાણનારાને એવો સંકલ્પ ઉત્પન્ન થાય છે કે ‘‘પ્રાસાદ-પ્રતિમા-પ્રતિષ્ઠા-પૂજા આદિની અપેક્ષાએ નિરારંભવાળું એવું જે સામાયિક આદિનું અનુષ્ઠાન છે તે મહાફળવાળું છે.'' આવા સંકલ્પને દૂર કરવા માટે પહેલા તો આ ગાથાની જ વ્યાખ્યા કરે છે.
દ્રવ્ય અર્ચન અને ભાવ અર્ચન આ બન્નેમાં અધિકતર કોણ છે? એવા પ્રશ્નના સમાધાનમાં કહીએ છીએ .કે-પળ શબ્દવાળી ગાથાની વ્યાખ્યા :-‘પળ એટલે સુવર્ણ અને મણ્િ ચંદ્રકાંત આદિ જે મણિઓ તેનાથી યુક્ત એવા જે પગથીયાની શ્રેણિવાલું અને તેની અંદર હજારો થાંભલાઓની શ્રેણીઓ ગોઠવેલી છે જેમાં એવું અને સુવર્ણ પ્રધાન તળીયાવાલું અથવા આખું મંદિર સોનાનું છે એવું જિનમંદિર બનાવે છે તેના કરતાં પણ બીજું તો દૂર રહો; પરંતુ તપ સંયમ અધિકતર છે અને મોક્ષ પ્રાપ્તિ પણ તેનાથી જ છે. આ પ્રમાણે હોવાથી સામર્થ્ય-શક્તિ હોય તો ભાવ અર્ચનમાં યત્ન કરવો. વળી એ ભાવઅર્ચન અંગીકૃત કરેલ છે તેમાં પ્રમાદ ન કરવો. એ અંગીકૃત કરેલામાં પ્રમાદ કરે તો મહાઅનર્થ માટે થાય છે.’' ઇત્યાદિ જે આગમમાં કહેલું છે તે બધું જ સર્વવિરતિને આશ્રીને જાણવું. નહિં કે અણુ (દેશ) વિરતિને આથ્રીને ઃ એ પ્રમાણે તે વ્યાખ્યાનમાં જ તેવી સમજૂતી પ્રાપ્ત થતી હોવાથી. અને તેની લાપનિકામાં પણ (પ્રકાશકપિઠીકામાં પણ) દ્રવ્યાર્ચન અને ભાવાર્ચનને આશ્રીને આ ગાથા આપેલી હોવાથી.
:
તેવી જ રીતે દ્રવ્યાર્ચનમાં તત્પર એવા આત્માનો ઉત્કૃષ્ટથી પણ અચ્યુત દેવલોકમાં ઉપપાત થાય. અર્થાત્-૧૨મા દેવલોક સુધી જ જાય. જ્યારે ભાવાર્ચનમાં તત્પર એવો આત્મા, મોક્ષને પણ પ્રાપ્ત કરે. આગમમાં કહેલું છે કે :
मेरुत्तुंगे मणिगणमंडिए कंचणमए परमरम्मे ।
नयणमणाणंदयरे पभूअविन्नाण - सातिसए ॥५०॥
सुसिलिट्ठविसिट्टसुलट्ठच्छेदसुविभत्तसन्नि (भत्तिसुणि) वेसे ।
बहुसिंहपत्तघंटाधयाउले पवरतोरणसणाहे ॥५१॥
सुविसालसुविच्छिणे, पए पए पत्थि अव्वयरिसी (सिरी) ए । मधमधमधंतउज्झंत अगरु कप्पूरचंदणामोए ॥५२॥
