________________
१५२
दुःषमगण्डिका तस्मिन्नपि सेवार्तं संहननम्, शिथिलतमास्थिबन्धविशेषः, अत्यल्पं शारीरं बलमित्यशयः, तथा दाक्षिणम् - दक्षिणदिशाभवम्, क्षेत्रम् - आकाशांशविशेषः, एतदपि दोषपोषनिबन्धनम्, तद्वतां तत्रोत्पादस्यागमाभिहितत्वात् । ____ एवं विषमतया विषवद्रुष्टं चैतदनन्तरोक्तं पञ्चकम् - विषमविषपञ्चकम्, तस्मिन् सति, वचनविभक्तिव्यत्ययः प्राकृतत्वात्, जगति ये धर्मनिरतास्ते नरतिर्यञ्चो विरलाः - अतिस्तोकाः, अन्यथापि विशिष्टसत्त्वसाध्यत्वाद्धर्मस्योक्त
હાડકાઓનું સૌથી શિથિલ જોડાણ, અત્યંત ઓછું શારીરિક બળ એમ કહેવાનો આશય છે. દક્ષિણ = દક્ષિણ દિશામાં રહેલું, ક્ષેત્ર = આકાશનો અંશવિશેષ, આ પણ દોષોની પુષ્ટિ કરનારું કારણ છે. કારણ કે દોષિત આત્માઓ ત્યાં વધારે ઉત્પન્ન થાય છે, એવું આગમમાં કહ્યું છે.
આ રીતે વિષમ હોવાથી વિષની જેમ દુષ્ટ એવું હમણા કહેલું પંચક = વિષમવિષપંચક, આ સ્થિતિમાં, વચન અને વિભક્તિનો વ્યત્યય પ્રાકૃત હોવાને કારણે થયો છે. જગતમાં જેઓ ધર્મમગ્ન છે તે મનુષ્યો અને તિર્યંચો વિરલ છે = ખૂબ થોડા છે, કારણ કે સાનુકૂળ પરિસ્થિતિમાં પણ ધર્મને સાધવા માટે વિશિષ્ટ સત્ત્વની
