________________
चास्त्रिमनोरथमाला प्रथमं चतुर्भिः पदैरीर्यासमितिपालकस्य मुनेः स्वरूपं प्रदर्शितम् । तादृशीं पात्रतां विना ईर्यासमित्याः पालनं गगनारविन्दमिवासदेव ।।७।।
अथ भाषासमित्या आराधनार्थं कीदृशं वचनं वक्तव्यं, एषणासमित्याः पालनार्थं च ये दोषास्त्यक्तव्यास्तान् मनोरथरूपेणाह -
मियमहुरं अणवज्जं, कइया कज्जे वयं वइस्सामि ?। ।
सोहिस्सामि य कइया, बायालीसेसणादोसे ?॥८॥ प्रेमप्रभा० "मियमहरमि'त्यादि, मियं ति मितं-प्रमाणोपेतं - आवश्यकमेव - नत्वेकमप्यक्षरमनावश्यकमित्यर्थः 'महुरं'ति मधुरं-मिष्टं श्रोत्रेन्द्रियसुखकरं न तु कर्कशमित्यर्थः, पुनः कीदृशमित्याह - 'अणवज्ज' ति अनवद्यं - असावा
ગાથામાં ઈર્યાસમિતિના પાલક મુનિનું સ્વરૂપ બતાવ્યું છે. એવું સ્વરૂપ હોય તો જ એ મુનિ ઈર્યાસમિતિ પાળવાની યોગ્યતાવાળો બની શકે. ૭
પાંચ સમિતિમાંથી પહેલી ઈર્યાસમિતિનો મનોરથ બતાવ્યા પછી હવે બીજી ભાષાસમિતિની આરાધના માટે મુનિએ કેવા પ્રકારનું વચન બોલવું જોઈએ તથા ત્રીજી એષણાસમિતિના પાલન માટે કયા દોષોનો ત્યાગ કરવો જોઈએ તે વાત મનોરથ સ્વરૂપે બતાવે છે. શ્લોકાર્ચઃ
પ્રયોજન હોય ત્યારે જ, તે પણ અલ્પ (મિત), મધુર અને નિરવદ્ય ભાષા હું ક્યારે બોલીશ? એષણાના-ગોચરીના બેતાલીશ દોષનો ક્યારે ત્યાગ કરીશ? ૮ પ્રેમપ્રભાનો ભાવાનુવાદઃ
જરૂર પડે ત્યારે પણ મિત – પ્રમાણોપેત, આવશ્યક- અનાવશ્યક નહીં, મધુર-મિષ્ટ એટલે કે કાનને સાંભળવી ગમે, કાનને સુખ ઉપજાવનારી બને એવી અર્થાત્ કર્કશ નહીં, વળી એ પ્રમાણોપેત વાણી પણ અનવદ્ય, પાપરહિતપાપની પોષક ન હોય તેવી અને તે પણ કાર્ય હોય ત્યારે જ, નિષ્કારણ નહીં.... કારણ, શાસ્ત્રકારોએ કારણ વિના બોલવાની ના કહી છે. આવું પ્રમાણોપેત,
