________________
चारित्रमनोरथमाला यदुक्तं विशेषावश्यकभाष्ये -"णाणस्स होई भागी, थिरयरओ दंसणे चरित्ते अ। धण्णा आवकहाए, गुरुकुलवासं न मुंचंति ॥३८५९॥" अत एवोक्तं - 'धण्णमुणिनिसेवियं' धन्यैर्मुनिभिनिसेवितं, 'च' पुनरर्थे, 'सेविस्सं 'ति सेविष्यामि । पुनः कीदृशं गुरुकुलवासं 'निस्सेसदोसनासं' आत्मघातकानां स्वाच्छन्द्याद्यशेषदोषाणां विनाशकं, पुनः कीदृशमित्याह - 'गुणावासं' गुणानां विनय-विवेक-त्याग-वैराग्य-आज्ञापालन-सुविशुद्धसंयम-अप्रमत्तत्वादिगुणानां आवासं - निवासस्थानं गृहं मन्दिरमितियावत् । इदमत्र गुह्यं-गुरुकुलवास: संयमजीवनस्य महत्त्वभूतमङ्ग, गुरुकुलवासो धन्यैर्मुनिभिर्यावज्जीवमासेवितः ।
ગુરુકુલવાસને હું ક્યારે સેવીશ? ગુરુકુલવાસ એ સંયમી આત્માના જીવનું મહત્ત્વનું અંગ છે. ધન્યમુનિઓએ એનું જીવનભર આસેવન કર્યું છે. એ માટે વિશેષાવશ્યકભાષ્યના ૩૪પ૯ માં શ્લોકમાં કહ્યું છે કે : ગુરુકુલવાસમાં વસવાથી તે જીવ (મુનિ) જ્ઞાનને પ્રાપ્ત કરે છે. સમ્યગ્દર્શન અને ચારિત્રમાં સ્થિર થાય છે, તેથી ધન્ય આત્માઓ જીવનના અંત સુધી ગુરુકુળવાસને છોડતા નથી.
ગુરુકુળવાસમાં વસવાથી બે મોટા લાભ થાય છે. ૧. આત્માના સઘળાય દોષોનો નાશ થાય છે. ૨. આત્મા ગુણોનો ખજાનો બને છે અર્થાત ગુણોને રહેવાનું ઘર-મંદિર બને છે!
આવા ગુરુકુળવાસમાં વસવાનો મનોરથ કરનાર મુનિ ઉત્કૃષ્ટ પુણ્યશાળી છે, એમાં કોઈ સંદેહ નથી. ગુરુકુળવાસ એ ભાવયતિનું મુખ્ય લિંગ છેઓળખવાની નિશાની છે. કારણ કે - ગુરુકુળવાસમાંથી બહાર નીકળી ગયેલા જીવો લગભગ અભિન્નગ્રંથિવાળા અને મિથ્યાષ્ટિ જાણવા. એ માટે શ્રીપંચાશકગ્રંથમાં યાકિનીમહત્તરાસૂનુ શ્રી હરીભદ્રસૂરીશ્વરજી મ. સ્પષ્ટ ફરમાવે છે કે – સારી રીતે નાના-મોટા દોષને નહીં જાણતા, ખોટી પક્કડવાળા, માત્ર ક્રિયામાં જ લીન, પ્રવચનની નિંદા કરાવનારા, શુદ્રપ્રકૃતિના, પ્રાયઃ કરીને ગ્રંથિનો ભેદ ન થયો હોય એવા, ભલે દુષ્કર તપ-સંયમ કરતા હોય તો પણ તે શાસનબાહ્ય છે, સાધુ નથી. આ બાબતે કાગડાના દષ્ટાંતથી જાણવી.
માટે મોક્ષના અર્થી મુનિએ ગુરુકુળવાસને ક્યારેય છોડવો ન જોઈએ.
