Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगचन्द्रिका टीका सूत्र १८५ भावप्रमाणनिरूपणम् गिरिः फुल्लकुटजकदम्बः। अत्र बहुव्रीहिसमासः । अयं हि अन्यपदार्थप्रधानो बोध्यः । तथा-धवलो वृषभो-धवलवृषभः, कृष्णो मृगः कृष्णमृग इत्यादिः कर्मधारयो बोध्यः। समानाधिकरणस्तत्पुरुष एवं कर्मधारयः। तथा-त्रीणि कटुकानि समाहृतानि त्रिकटुकम् , त्रीणि मधुराणि समाहृतानि त्रिमधुरम् , इत्यादिः द्विगुइस पर्वत पर कुटज और कदंब पुष्पित हैं, इसलिये यह गिरि फुल्ल कुटज कदंय" है। "फुल्लकुटजकदम्ब" यह पद बहुव्रीहि समास है । बहुव्रीहि समास मे जो पद आते हैं-उनका अर्थ नहीं लिया जाता, किन्तु उन पदों वाला जो होता है, ऐसा अन्य पद लिया जाता है। क्यों कि यह समास अन्य पद प्रधान होता है। (से तं बहव्वीही समासे ) इस प्रकार यह बहुव्रीहि समास है । (से किं तं कम्मधारए) हे भदन्त ! कर्मधारय समास क्या है ?
उत्तर-(कम्मधारए धवलो वसहो धवलवसहो, किण्हो मियो किण्हमियो, सेतो पडो सेतपडो, रत्तो पडो रत्तपडो, से तं कम्मधारये) कर्मधारय समास इस प्रकार से है-धवलो वृषभः-धवलवृषभा, कृष्णो मृगः -कृष्णभृगः, श्वेतः पट:-श्वेतपटः, रक्तः पट:-रक्तपटः। समान अधिकरण वाला तत्पुरुष समास ही कर्मधारय समास कहलाता है। (से किं तं दिगु समासे) हे अदन्त !द्विगु समास क्या है ? द्विगु समास इस प्रकार से है-(तिणि कडुगाणि तिकडुगं,तिणि महुराणि तिमहुरं કુટજ અને કદબ પુષ્પિત છે, એથી આ ગિરિ કુલ કુટજ કદંબ છે. “કુલ કુટજકદબ” આ પદ બહુવીહિ સમાસ છે. બહુવતિ સમાસમાં જે પદ આવે છે, તેને અર્થ અભિપ્રેત ગણાતું નથી પણ તે પદેવાળે જે હોય છે. એવું અન્ય પદ ગ્રહણ કરવામાં આવે છે. કેમકે આ સમાસ અન્ય ૫૪ प्रधान डाय छे. (से त बहुब्बीही समासे) मा प्रमाणे माहुनील सभास छ. (से किं त' कम्मधारए) BRE! मधारय समास शु छ ?
उत्तर- कम्मधारए धवलो वसहो धवलव सहो, किण्हो मियो किण्हमियो, सेतो पडो सेतपडो, रत्तो पडो रत्तपडो, से तं कम्मधारए) ४मधारय समास मा प्रमाणे छे. 'धवलो घृषभः धवल वृषभः, कृष्णो मृगः कृष्णमृगः: श्वेतः पटः श्वेतपटः, रक्तः पटः रक्तपट:' समानाधिारी त५३५ समास भधारय उपाय छे. (से कि त दिगु समासे) हे महत ! द्विगु समास मेरो शु
उत्तर-(दिगुसमासे) द्विशुसमास भा प्रमाणे डाय छे. (तिण्णि कडुणाणि तिकडगे, तिमि मरागि, तिनहुरं, तिणि मुगागि, ति तुणं, तिणि पुराणि
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020967 |
| Book Title | Anuyogdwar Sutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kanhaiyalal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1968 |
| Total Pages | 928 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_anuyogdwar |
| File Size | 21 MB |