Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगचन्द्रिका टीका सूत्र २३० संख्याप्रमाणनिरूपणम् आ 'संख' शब्देन संख्याशङ्खयोरुभयोरपि ग्रहणम् , द्विविधाया अपि च्छायायाः संभवात् । अथवा-अनेकार्थकशब्दवत् 'संव' शब्दस्य संख्या शङ्खश्वेत्यर्थ द्वयम् । दृश्पते च अनेकार्थक गो शब्दस्य पशुभूम्मादिरने कविधोऽर्थः । उक्तं चापि
"गोशब्दः पशुभूम्यंशुवाद्गिर्थमयोगवान् ।
मन्दमयोगे दृष्टयम्धु-वनस्वर्गाभिधायकः "॥इति इत्यं च संख्या शङ्खयोरुभयोरपि संख' शब्देन ग्रहणात् अत्र नामस्थापनादिविचारे यत्र संख्या शब्दो यत्र च शशब्दो घटते, तत्र तत्र स स एव शब्दो ग्राह्य इति । द्रव्यसंख्या, औपम्यसंख्या, परिमाणसंख्या, ज्ञानसंख्या, गणनासंख्या, भावसंख्या। वस्तु के परिच्छेद का नाम संख्या है । अथवा जिसके द्वारा वस्तु का परिच्छेद किया जावे, उसका नाम संख्या है संख्यारूप जो प्रमाण है, वह संख्याप्रमाण है। यहां 'संख' शब्द से संख्या और शंख इन दोनों का भी बहण हुआ है। क्योंकि इस शब्द की दोनों प्रकार की संस्कृत छाया होती है । अथवा-अनेक अर्थ वाले शब्द के जैसा 'संख' शब्द के अर्थ संख्या और शंख ये दो होते हैं। अनेकार्थ गो शब्द के पशु, भूमि आदि अनेक अर्थ होते है, यह बात तो सर्वविज्ञ विदित ही है। उक्तं च करके जो 'गो-शब्दः पशुभूम्यंशु' इत्यादि श्लोक लिखा है, उसका तात्पर्य यही हैं कि-गो शब्द इतने अर्थ का वाचक है, इस प्रकार संख्या और शंख इन दोनों का भी 'संख' शब्द से ग्रहण होने के कारण यहां नाम स्थापना आदि के
માણુ સંખ્યા, જ્ઞાનસંખ્યા, ગણના સંખ્યા, ભાવસંખ્યા. વસ્તુના પરિચ્છેદનું નામ “સંખ્યા” છે. અથવા જેના વડે વસ્તુ પરિદિત કરવામાં આવે તે “સંખ્યા કહેવાય છે. સંધ્યારૂપ જે પ્રમાણ છે, તે સંખ્યા પ્રમાણ છે અહીં “સંખ શબ્દથી સંખ્યા અને શંખ એ બંનેનું ગ્રહણ કરવામાં આવેલું છે કેમકે આ શબ્દની સંસ્કૃત છાયા અને પ્રકારની થાય છે અથવા અને કાર્યો શબ્દની જેમ “સંખ” શબ્દના અર્થો સંખ્યા અને શંખ અને થઈ શકે તેમ છે અનેકાર્થક “ગ” શબ્દના પશુ, ભૂમિ, વગેરે ઘણા અર્થો થાય છે એ पात सहित छ तय डीने रे 'गो शब्द पशुभूम्यंशु' वगेरे श्यो। લખવામાં આવેલ છે, તેનું તાત્પર્ય આમ છે કે “ગ” શબ્દ આટલા બધા અર્થોનો વાચક છે. આ પ્રમાણે “સંખ” શબ્દના સંખ્યા અને શંખ આ બને અર્થો ગ્રહણ કરવામાં આવેલ છે તેથી અહીં નામ સ્થાપના આદિના સંબંધમાં વિચાર કરતાં આ શબ્દથી જે જે સ્થળે સુખ શબ્દને જ્યાં સંખ્યા
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020967 |
| Book Title | Anuyogdwar Sutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kanhaiyalal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1968 |
| Total Pages | 928 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_anuyogdwar |
| File Size | 21 MB |