________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www. kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगन्द्रिका टीका सूत्र १९५ उत्सेधाङ्गुलप्रमाणनिरूपणम् १४५
मूलम्-अणंताणं ववहारिय परमाणुपोग्गलाणं समुदयस. मिइसमागमेणं सा एगा उसण्हसण्हियाइ वा साहसपिहयाइ वा उड्डरेणूइ वा तसरेणूइ वा रहरेणूइ वा । अट्ठ उसण्ह सहियाओ सा एगा सहसण्हिया। अट्ट सहसण्हियाओ सा एगाउडरेणू, अट्ट उड्डरेणूओ सा एगा तसरेणू। अट्ट तसरेणूओ सा एगारहरेणू। अट्ट रहरेणूओ देवकुरु उत्तरकुरूणं मणुआणं से एगे वालगे। अट्ट देवकुरु उत्तरकुरूणं मणुयाणं वालग्गा हरिवासरम्मगवासाणं मणुयाणं से एगे वालग्गे। अट्ट हरिवासरम्मगवासाणं मणुस्साणं वालग्गा हेमवयहेरण्णवयाणं मणुस्साणं से एगे वालग्गे। अट्ट हेमवयहेरण्णवयाणं मणुस्साणं वालग्गा पुव्वविदेहअवरविदेहाणं मणुस्ताणं से एगे वालग्गे। अट्रपुव्वविदेह
भावार्थ-नारक तिर्यच, मनुष्य और देवगति के जीवों के शरीर की अवगाहना जिस अंगुल से मापी जाती है वह उत्सेधान्गुल है। इस उत्सेधाङ्गुल की निष्पत्ति अनंत सूक्ष्म पुद्गलों के समुदय समिति समागम से होती है। परमाणु त्रसरेणु आदि के भेद से यह अनेक प्रकार का होता है। सूक्ष्म और व्यावहारिक परमाणु के भेद से परमाणु पुद्गल दो प्रकार का है । इनका स्वरूप टीका में स्पष्ट कर दिया गया है । व्यावहारिक परमाणु का किसी भी प्रकार से किसी भी शस्त्र आदि द्वारा छेदन भेदन आदि नहीं होता है । सू० १९४॥
ભાવાર્થ–નારક, તિર્યંચ, મનુષ્ય અને દેવગતિને એના શરીરની અવગાહના જે અંગુલથી માપવામાં આવે છે, તે ઉત્સધાંગુલ છે આ ઉલ્લે ધાંગુલની નિષ્પત્તિ અનંત સૂક્ષ્મ પુલેને સમુદયસમિતિ સમાગમથી થાય છે. પરમાણુ, ત્રસરેણુ વગેરેને ભેદથી આ અનેક પ્રકારનો હોય છે. સૂમ તેમજ વ્યાવહારિક પરમાણુના ભેદથી પરમાણુ પુદ્ગલ બે પ્રકારનો હોય છે. આના સ્વરૂપ વિષે ટીકામાં સ્પષ્ટતા કરવામાં આવી છે, વ્યાવહારિક પરમાણુનું કઈ પણ જાતના શસ્ત્ર વગેરે વડે છેદન-ભેદન વગેરે થતું નથી. સૂ૦૧૯૪ા
अ० १९
For Private And Personal Use Only