Upnishadam Samucchay

SR No.: 020851
Original Sutra Author: N/A
Author: Hari Narayan Apte
Publisher: Anand Ashram Mudranalay
Publication Year: 1895
Total Pages: 663
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 13 MB

Page 294

Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
२४० नारायणशंकरानन्दविरचितदीपिकाभ्यां समेता
तीत्येतद्वै संधिं संध्यां ब्रह्मविद उपासत इति सोऽविमुक्त उपास्य इति
ना० दी० दक्षिणे चैव कैलासो वामे कोणे हिमाचलः ।
निषधश्चोर्ध्वभागे तु दक्षिणे गन्धमादनः ॥ रमणो वामरेखायां सप्तैते कुलपर्वताः । अस्थिस्थानस्थितं जम्बुशाकं मज्जासु संस्थितम् ।। त्वचायां शाल्मलिद्वीपं प्लक्ष केशे प्रतिष्ठितम् । नखस्थं पुष्करं द्वीपं गोमेदं रोमसंचये ।। क्षारोदं च तथा मत्रे क्षीरे क्षीरोदसागरम् । क्षारोदधिं श्लेष्मसंस्थं मज्जायां घृतसागरम् ।। रसोदधिं रसे विद्याच्छोणिते दधिसागरम् । स्वादूदं लम्बिकास्थाने गर्भोदं शुक्रसंस्थितम् ।। नादचक्रे स्थितः सूर्यो बिन्दुचक्रे च चन्द्रमाः । लोचनाभ्यां कुजो ज्ञेयो हृदये च बुधः स्मृतः ।। कण्ठदेशे गुरुं विद्याच्छुक्रः शुक्रे व्यवस्थितः । नाभिस्थाने स्थितो मन्दो मुखे राहुः स्थितः सदा ॥ पायुस्थाने स्थितः केतुः शरीरे ग्रहमण्डलम् ।
विभक्तं च समाख्यातमापादतलमस्तकम्" इति ॥ तेन भ्रूघाणमध्यं धुलोकपरलोकयोः संधिः । ननु संध्यादिकर्महीनस्य योगिनः कथं ब्राह्मण्यमत आह-एतद्वै संधि संध्यामिति । एतदिति क्रियाविशेषणम् । संधि संध्येयमिति तदुपासनां कुर्वन्ति तत्रत्यपरमज्योतियानमेव ब्रह्मविदां संध्यादिफलदमित्यर्थः । सर्वस्य कर्मफलसुखस्य ब्रह्मसुखेऽन्तर्भावात् । तदुक्तं गीतायाम्
"यावानर्थ उदपाने सर्वतःसंप्लुतोदके।
तावान्सर्वेषु वेदेषु ब्राह्मणस्य विजानतः" इति ॥ उपसंहरति-स इति । स आत्माऽविमुक्ते वाराणस्यां स्थित्वाऽविमुक्ते भ्रूमध्य उपास्यो ध्येय इत्यावृत्त्या योज्यम् । इतिरुपदेशसमाप्तौ । उपासनज्ञानफलमाह
शं०दी०परस्य च चिबुकावसानस्य च भूर्लोकस्यापि। चकारो लोकद्वयसमुच्चयार्थः । एतद्वै संधिमेतदेवाविमुक्तं सर्व संधीयतेऽस्मिन्निति संधिर्ब्रह्मस्वभावस्तं संधिं पूर्वोक्तभुवोघांणस्य च संधौ । संध्यामिति सप्तमी । ब्रह्मविदो ब्रह्मज्ञानकुशला उपासते साक्षात्कुर्वत इति यस्मात्तस्मादिति शेषः । सोऽविमुक्त उपास्य इति पुनरभिधानं तन्निगम
For Private And Personal