Sutrakritanga Sutram Part 01

SR No.: 020778
Original Sutra Author: N/A
Author: Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: Jain Shastroddhar Samiti
Publication Year: 1969
Total Pages: 709
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & agam_sutrakritang
File Size: 13 MB

Page 400

सूत्रकृतामधे विजानीयात, (समुप्पाय) समुत्पाद-दुःखकारणम् , पूर्वोक्तकुमतस्थापनादिकम् वर्तते इत्येवम् (अजाणता) अजानन्तः अनवबुध्यमानाः पुरुषाः, संवरं संवरम् दुःखनिरोधोपायभूतं तपःसंयमलक्षणम् (कह) कथम् केन प्रकारेण (नायंति) ज्ञास्यन्ति, अपितु नैव ज्ञास्यन्तीति । ये पुरुषाः दुःखकारणं न जानन्ति, ते दुःखोच्छेदकं कारणं कथमिव ज्ञास्यन्ति । नैव कथमपि ज्ञास्यन्ति तस्मात् दुःखकारण ज्ञानमावश्यकम् । ज्ञाते च तस्मिन् तदुच्छेदकोपायस्याऽपि तथा कथंचित्परिज्ञानसम्भवादिति भावः ॥१०॥
टीका "अमणुन्नसमुप्पाय" इत्यादि । मनसा अनुकूलवेदनीयतया ज्ञायते यत् , तन्मनोमं सुखम् । तादृशसुखस्य कारणमपि मनोज्ञम् कारणे कार्योंपचारात् । तथाच मनोझं शुभाऽनुष्ठानम् , प्राणानुकम्पादिकम् , न मनोज्ञम्के इस कारण को नहीं जानते हुए अज्ञानी जन संवर को-दुःख निरोध के कारणभूत तप और संयम आदि को किस प्रकार जानेगे ? अर्थात् नहीं जानसकते हैं । अभिप्राय यह है कि जो दुःख के कारण को नहीं जानता वह दुःखविनाश के कारण को कैसे जान सकता है ? नहीं जान सकता। दुःख के कारण को जान लेने पर ही दुःख के विनाश के कारण को जाना जा सकता है ॥ १० ॥
टीकार्थजो मन को अनुकूल लगता है वह मनोज्ञ कहलाता है । इस प्रकार मनोज्ञ का अर्थ मुख है। कारण में कार्य का उपचार करने से सुख का कारण भी ‘मनोज्ञ' कहलाता है। यहां मनोज्ञ का तात्पर्य शुभ अनुष्ठान है માણસે સંવરને- દુઃખનિરોધના કારણરૂપ તપ, સંયમ આદિને કેવી રીતે જાણી શકે? અજ્ઞાનિયે તપ સંયમ આદિનું મહત્વ તે સમજતા જ નથી. આ કથનનું તાત્પર્ય એ છે કે જેઓ દુઃખના કારણને જ જાણતા નથી, તેઓ દુઃખના કારણેને તે કેવી રીતે જાણી શકે ? દુઃખના કારણોને જાણી લેવામાં આવે, તે જ તેના વિનાશને ઉપાય કરી શકાય છે. તમે
____-टीમનને જે અનુકૂળ લાગે છે, તેને મને કહેવામાં આવે છે. આ પ્રકારે મનોજ્ઞ પદ અહીં સુખનું વાચક છે. કારણમાં કાર્યને ઉપચાર કરવાથી સુખના કારણને પણ “મનેસ?” કહેવાય છે. અહી શુભ અનુષ્ઠાન એટલે કે જીવો પ્રત્યેની અનુકંપા આદિને “મજ્ઞ”