________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
संस्कृत-प्राकृत-हिन्दी एवं अंग्रेजी शब्द कोश
1415
साथ कार्य-कारण का भाव, a figure of speech, act of qualifying, differ
ence negation. व्यतिरेकदृष्टान्तः, वियतिरेगदिटुंत, पुं० साध्य के अभाव
में साधन का अभाव जहाँ कहा जाता है। साध्याभाव साधनाभावो यः कथ्यते स
व्यतिरेकदृष्टान्तः' (परीक्षा 3/44)। व्यतिरेकिन, वियतिरेगि, वि० [व्यतिरेक + इनि],.
आगे बढ़ जाने वाला, आगे निकल जाने वाला, excluding, • अपवर्जन करने वाला, showing negation, • अभाव दर्शाने
वाला, different. व्यतिरेकोपमा, वियतिरेगोवमा, स्त्री० व्यतिरेक
अलंकार और उपमा। a figure of speech
which yatiratva and upameya. व्यतिषक्त, वियतिसत्त, भू०क०कृ०, [वि + अति +
शङ्ग् + क्त] पारस्परिक सम्बन्ध युक्त, आपस
में मिला हुआ, संसक्त, मिश्रित, excluding. व्यतिषंगः, वियतिसंगो, पुं० [वि + अति + शञ्ज +
घञ्], mixed,• संयोग, मिलाप, relation of another, • पारस्परिक सम्बंध,. अन्योन्य सम्बन्ध, एकनेकता। contact with an
other. व्यतिहारः, विइइहारो, पुं० [वि + अति + हृ + घञ्],
• विनिमय, exchange, • लेन-देन, in
terchange, • अदला-बदली।। व्यतीत, वइइअ, भू०क०कृ०, [वि + अति + इ +
क्त], • बीता हुआ, • समाप्त, gone, ended, • यापित, past, • विसर्जित,
परित्यक्त, छोड़ा गया, over. व्यतीति, वयइइ, वि० व्यपगम, departure. व्यतीत्य, वयइच्च, वि० हितकर, suitable. व्यतीपातः, वयइपाओ, पुं० [वि + अति + पत् +
घञ्], • अनादर, अपमान, तिरस्कार, unrespected, • पूर्ण प्रयाण, अति गतिशीलता, total departure, • सम्पूर्ण
विचलन। व्यत्य, वयत्त, वि० समाप्त, ended.
व्यत्ययः, वयत्तओ, पुं० [वि + अति + इ + अच्],
• पार करना, being another place, • उस पार होना, • अभिप्राय, • व्युत्क्रान्ति, . अन्तः परिवर्तन, change, • रूपान्तरण, • अवरोध, अड़चन, irregularity, • विरोध,
fault, • विपर्यस्त वैपरीत्य, invertion. व्यत्यस्त, वयतत्थ, भू०क०कृ०,[वि + अति + अस्
+ क्त], व्युत्क्रान्त, विपर्यस्त, invertion, . विपरीत, विरोधी,• असंगत, irregularity,
•विकीर्णगत। व्यत्यासः, वयत्तासो, पुं० [वि + अति + अस् +
घञ्], • विरोध, असंगत, विपरीतता, •
व्युत्क्रान्त, change, invertion. व्यथ, वयह, अक० व्यथित होना, व्याकुल होना, to
pain, • दुःखी होना, कष्ट होना, to tremble, • शोकाक्रान्त होना, अशान्त होना, to go astray, • खिन्न होना, म्लान होना, to agi
tation, • कांपना, भयभीत होना, to fear. व्यथक, वयहग, वि० [व्यथ् + णिच् + ण्वुल], .
दुःखद, कष्टकर, व्याकुलित, pained,
feared. व्यथनं, वयहणं, नपुं० [व्यथ् + ल्युट्], सताना, पीड़ा
देना, paining. व्यथा, वयहा, स्त्री० [व्यथ् + अङ् + टाप] पीड़ा,
कष्ट, वेदना, pain, • भय, चिंता, व्याकुलता, fear, • विक्षोभ, अशांति, peaceless, .
रोग, disease. व्यथाकथा, वयहाकहा, स्त्री० व्यर्थ कथा।
व्यथाकथामेष कुतः प्रयातु, uncapable
story. व्यथाकर, वयहायर, वि० व्यथा करोतीति व्यथाकरः
बाधाकारक। faultful, painful. व्यथित, वयहिअ, भू०क०कृ०, [व्यथ् + क्त], • व्यथित. वयहिअ भ०क
पीड़ित, दुःखी, कष्ट युक्त, pained, • आतङ्कित, injured, • विक्षुब्ध, • अशान्त,
unhappiness. व्यध, वयह, सक० बींधना, कष्ट पहुंचाना, • प्रहार
करना, मारना, घात करना, to pierce, to
For Private and Personal Use Only