SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 458
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir किया हुआ 2. विजित, दमन किया हुआ, वशीभूत, | दयित (भू० क० कृ०) [ दय् + क्त ] प्रिय, चाहा हुआ, परास्त। इष्ट--भट्टि० १०९,-त: पति, प्रेमी, प्रिय व्यक्ति बमु (मू) नस् (पुं०) [दम् + उनस्, पक्षे दीर्घः] आग। । ---विक्रम०३१५, भामि० २।१८२,-ता पत्नी, प्रेयसी बम्पती [जाया च पतिश्च द्व० स० - जायाशब्दस दमादेशः ।। --दयिताजीवितालम्बनार्थी-मेघ० ४, रघु० २१३, द्विवचन पति और पत्नी, रघु० १।३५, २।७०, मनु० भामि० २११८२, कि०६।१३, दयिताजितः जोरू का ३।११६ । गुलाम, पत्नीभक्त पति । दम्भः [ दम्भ +घञ्] 1. धोखा, जालसाज़ी, दांवपेच | दर (वि.) [दृ+-अप] फाड़ने वाला, चीरने वाला 2. धार्मिक, पाखण्ड-भग० १६१४ 3. अहङ्कार, (प्राय: समासान्त में),-रः,-रम् 1. गुफा, कन्दरा, घमण्ड, आत्मश्लाघा 4. पाप, दुष्टता 5. इन्द्र का छिद्र 2. शङ्ख,-र: 1. भय, त्रास, डर,-सा दरं पूतना निन्ये हीयमाना रसादरम्-शि० १९।२३, न जातदम्भनम् [ दम्भ + ल्युट ] ठगना, धोखा देना, छल । हार्देन न विद्विषादर: कि० १३३,--रम् (अव्य०) दम्मिन् (पुं०) [दम्भ+णिनि ] पाखण्डी, धूर्त---याज्ञ० थोड़ा, जरा (समास में)--दरमीलन्नयना निरीक्षिते २१३०, भग०१३।७।। ---भामि० २०१८२, ७, दरविगलितमल्लीवल्लिचञ्चदम्भोलि: [ दम्भ +असुन-दम्भस, तस्मिन् प्रेरणे अलति त्पराग-आदि०--गीत० १, इसी प्रकार दरदलित पर्याप्नोति-अल--इन् ] इन्द्रका वज।। -विकसित-उत्तर०४, मा०३ । सम-तिमिरम् दम्य (वि०) [दम् + यत् ] 1. पालने के योग्य, सधाये भय का अन्धकार, हरति दरतिमिरमतिघोरम्-गीत. जाने के लायक 2. दण्ड दिये जाने योग्य, --म्यः 1. नया बछड़ा (जिसे प्रशिक्षण तथा अनुभव की अपेक्षा है) | दरणम् | दृ+ल्युट् ] तोड़ना, टुकड़े २ करना। -नार्हति तातः पुङ्गवधारितायां धरि दम्यं नियोजयितुम वरणिः (० स्त्री०) दरणी [द-+अनि, दरणि+डीष ] -- विक्रम० ५, गुर्वी धुरं यो भुवनस्य पित्रा धुर्यण | 1. भंवर 2. धारा 3. हिलोर । दम्यः सदृशं बिभर्ति रघु० ६७८, मुद्रा० ३।३ | दरद् (स्त्री०) [द+अदि] 1. हृदय 2. श्रास, भय 2. वह बछड़ा जिसे अभी सधाना है। 3. पहाड़ 4. चट्टान, किनारा, टीला। दय (भ्वा० आ०--दयते,दयित) दया आना, करुणा का | वरदाः (पुं०ब० ब०)[दर+दे+क] कश्मीर की सीमा को भाव होना, तरस खाना, सहानुभूति प्रदर्शित करना ___छूता हुआ एक देश,-द: भय, त्रास,-दम् सिंगरफ। (संबं० के साथ)-रामस्य दयमानोऽसावध्येति तव- | दरि-री (स्त्री०) [+इन्, दरि+ङीष् ] गुफा, लक्ष्मणः --भट्टि० ८।११९, तेषां दयसे न कस्मात कन्दरा, घाटी, दरीगृह-कु. ११०, एका भार्या -११३३, १५।६३ 2. प्यार करना, अच्छा लगना, सुन्दरी वा दरी वा - भर्तृ० ३।१२० । रुचिकर होना --दयमानाः प्रमदा:-श० ११३, भट्टि० दरिद्रा (अदा० पर०-दरिद्राति, दरिद्रित:-प्रेर० दरिद्र१०१९ 3. रक्षा करना --नगजा न गजा दयिता दयिता: यति, इच्छा दिदरिद्रासति, दिदरिद्रिषति) 1. निर्धन --भट्टि० १०१९ 4. जाना, हिलना-जुलना 5. स्वीकार होना, गरीब होना,-अधोऽधः पश्यतः कस्य महिमा करना, देना, वितरण करता, नियत करना 6. चोट नोपचीयते, उपर्यपरि पश्यन्तः सर्व एव दरिद्रति---हि. पहुँचाना। २१२, भट्टि० १८०३१ 2. कष्टग्रस्त होना, युक्तं दया [ दय् । अङ्+टाप् ] तरस, सुकूमारता, करुणा, ममैव कि वक्तुं दरिद्राति यथा हरिः-भट्टि० ५।८६ अनुकम्पा, सहानुभुति--निर्गुणेष्वपि सत्त्वेष दयां कुर्वति 3. दुबला पतला होना, - दरिद्रति वियद्रुमे कुसुमसाधवः--हि. ११६०, रघु० २।११, इसी प्रकार | कान्तयस्तारकाः विक्रमांक० १११७४ । 'भूतदया'। सम-कूटः,कचः बुद्ध के विशेषण, | दरिद्र (वि०) [दरिद्रा+क] निर्धन, गरीब, अभावग्रस्त, -वीरः (अलं० शा०) वीरतापूर्ण करुणा की भावना, दुर्दशाग्रस्त-स तु भवतु दरिद्रो यस्य तुष्णा विशाला, करुणा के फलस्वरूप उदय होने वाला वीररस-उदा० . मनसि च परितुष्टे कोऽर्थवान् को दरिद्र:-भर्तृ० २१५०, जीमूतवाहन (नागानन्द में) गरुड से कहता है- -ता ग़रीबो----शङ्कनीया हि लोकेऽस्मिन्निष्प्रतापा शिरामुखैः स्यन्दत एव रक्तमद्यापि देहे मम मांसमस्ति, दरिद्रता--मच्छ० ३।२४।। तृप्ति न पश्यामि तवापि तावत् कि भक्षणात्वं विरतो दरोदरः (दरो भयं तज्जनकमुदरं यस्य 1. जुआरी 2. जूए गरुत्मन, तु० 'दयावीर' के अन्तर्गत रस में। पर लगा दाँव,--रम् 1. जुआ खेलना 2. पांसा, अक्ष, दयालु (वि.) [दय् +आलुच] कृपालु, सुकुमार, सदय, दे० 'दुरोदर।। करुणापूर्ण--यशःशरोरे भव मे दयाल:-रघु० २२५७, बदरः [द यद्+अच्] 1. पहाड़ 2. कुछ टूटा हुआ मत३२५२। वान। ५७ For Private and Personal Use Only
SR No.020643
Book TitleSanskrit Hindi Kosh
Original Sutra AuthorN/A
AuthorVaman Shivram Apte
PublisherNag Prakashak
Publication Year1995
Total Pages1372
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationDictionary
File Size37 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy