Sanskrit English Dictionary Part 02

SR No.: 020642
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1958
Total Pages: 671
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 24 MB

Page 67

694
चतुर
S. Til.+ : चतुरजबलो राजा जगतीं वशमानयेत् । अहं पञ्चाङ्गबलवाना- a stanza of four lines 3; पद्यं चतुष्पदी तच्च वृत्तं जातिरिति द्विधा काशं वशमानये || Subhas. -2 a sort of chess. -अनिक: A Chand. M. 1. -पाटी A river. L.D. B. -पाठी (चतुष्पाठी) kind of horse, having four curls on the forehead; 774 a school for Brāhmaṇas in which the four Vedas are ललाटे भ्रमरचतुष्टयं स चतुरधिको नाम | Salihotra of Bhoj. 25. taught and repeated. -पाणिः (चतुष्पाणिः) an epithet of -अङ्गिन् a. having four parts. (-नी) a complete army, Visnu. -पाद-द (चतुष्पद्-द) a. 1. quadruped. -2 Bee चतुरा.-अ गुलम् 1 the four fingers of the hand.-2 | consisting of four members or parts. (-m.) 1 a quafour fingers broad. -3470 a. bordered on all sides; druped. -2 (in law) a judicial procedure (trial of भूत्वा चिराय चतुरन्तमहीसपत्नी 5.4.19. -अन्ता the earth. suits ) consisting of four processes ; i. e. plea, defence, -37fta a. eighty-fourth. -33fifa a. or f. eighty four. rejoinder, and judgment. -3 The science of archery -अश्र,-अस्र a. (for श्रि-खि)1 four cornered, quadran- consisting of प्रहण, धारण, प्रयोग and प्रतिकार; योऽस्त्रं चतुष्पात् gular; R.6. 10. A quality of gems; Kau. A. 2. 11.-2 पुनरेव चके । द्रोणः प्रसन्नोऽभिवाद्यस्त्वयाऽसौ Mb. 5.30. 12-133 symmetrical, regular or handsome in all parts; बभूव प्रतिपेदे चतुष्पादं धनुर्वेदं नृपात्मजः ibid 192. 61. -पार्श्वम् the तस्याश्चतुरस्रशोभि वपु: Ku. 1. 32. (-श्रा,स्रः) 1 a square. four sides of a square. -बाहु: an epithet of Visnu. -2 a quadrangular figure. -3 (in astr.) N. of the (-हु.)a square. -भद्रम् the aggregate of the four fourth and eighth lunar mansions. -अहन् a period of ends of human lito (पुरुषार्थ);ie.धर्म, अर्थ, काम and four days. -आत्मन् m. N. of Visnu. -आननः, -मुखः मोक्ष. -भाग: the fourth part, aquarter. -भाव: N. of an epithet of Brahma; इतरतापशतानि यथेच्छया वितर तानि । Visnu. -भुज a. 1 quadrangular. -2 having four सहे चतुरानन Udb. -आश्रमम् the four orders or stages arms; Ry, 11. 46. (- ) 1 an epithet of Visņu ; of the religious life of a Brahmana.-उत्तर a.increased R. 16.3. -2 a quadrangular figure. -3 square. (-जम्) by four. -उषणम् the four hot spices, ie black square. -मासम् a period ot tour months; (reckoned pupper, long pepper, dry ginger, and the root of long from the 11th day in the bright half of 31917 to the pepper. -कणे (चतुष्कर्ण) a. heard by two persons only; 11th day in the bright hall of कार्तिक). -मुख having
Pt. 1.99. -काष्ठम् ind. In four directions. चतुष्काष्ठ four faces. (-खः) an epithet of Brahma; त्वत्तः सर्वे चतुक्षिपन् वृक्षान् ... Bk. 9.62. -कोण (चतुष्कोण) a. square, मुखात् R. 10. 22. (-खम्) 1. tour faces ; Ku. 2. 17. quadrangular. (-णः) a square, tetragon, any -2 a house with four entrances. -मण्ड लम् a four-told quadrilateral figure. -गतिः 1 the Supreme Soul. -23 arrangement (of troops &c.)-मेधः One who has tortoise. -गव: a carriage drawn by four oxen. -गुणa. offered four sacrifices, namely अश्वमेध, पुरुषमेध, सर्वमेध, four times, four-told, quadruple. -चत्वारिंशत् (चतुश्च- and पितृमेध. -युगम् the aggregate of the tour Yugas त्वारिंशत्) a. forty-four; रिंश, रिंशत्तम forty-fourth. or ages of the world. -युज . Consisting of tour; -चित्यः A pedestal, a raised square; चतुश्चित्यश्च तस्यासी- चतुर्युजो रथाः सर्वे Mb. b. 155. 13. -रात्रम् (चतूरात्रम्) an दष्टादशकरात्मकः Mb. 11. 88. 32. -णवत (चतुर्नवत) a. aggregate of four nights. -
a : an epithet of Braninety-fourth, or with ninety-four added: चतुर्णवतं शतम् hma. -वर्ग: the four ends of human life taken collee. 'one hundred and ninety four'. -दन्तः an epithet of tively (पुरुषार्थ); ite. धर्म, अर्थ, काम and मोक्ष; चतुर्वर्गफलं
Airavata, the elephant of Indra. -दशa. fourteenth. ज्ञानं कालावस्थाश्चतुर्युगाः R.10.22.-वर्ण: 1. the tour classes -दशन् a. fourteen. °रत्नानि (pl.) the fourteen jewels' or castes of the Hindus; i... ब्राह्मण, क्षत्रिय, वैश्य and churned out of the ocean; (their names are contained शूद; चतुर्वर्णमयो लोकः R. 10. 22. -2 tour.principal colours. in the following popular Mangalastaka:- लक्ष्मीः । -वार्षिका a cow four years old. -विश a. 1 twenty कौस्तुभपारिजातकसुरा धन्वन्तरिश्चन्द्रमा गावः कामदुघाः सुरेश्वरगजो fourth. -2 having twenty-four added as चतुर्विशं शतम् रम्भादिदेवाशनाः । अश्वः सप्तमुखो विषं हरिधनुः शखोऽमृतं चाम्बुधे + (124).-विंशति 1. or f. twenty-four. -विंशतिक a. रत्नानीह चतुर्दश प्रतिदिनं कुर्युः सदा मजलम् ॥). विद्या (pl.) the consisting of twenty-four. -विद्य a. one who has studied fourteen lores; (they are:- षडामिश्रिता वेदा धर्मशास्त्रं the four Vedas. -विद्या the four Vodas. -विध . पुराणकम् । मीमांसा तर्कमपि च एता विद्याश्चतुर्दश ॥). -दशी the of four sorts or kinds, four-fold. -वेद a. familiar with fourteenth day of a lunar fortnight. -दिशम् the four the four Vedas. (-दः) the Supreme Soul. -व्यूहः N. quarters taken collectively. -दिशम् ind. towards the of Visnu. (-हम्) medical science. -a. having four four quarters, on all sides. -दोलः, -लम् a royal litter. kinds of appearance; hence atest'asserting the four -द्वारम् 1 a house with four entrances on four sides. forms of पुरुषोत्तम rit. वासुदेव, संकर्षण, प्रद्युम्न and अनिरुद्ध.' -2 four doors taken collectively. -नवति a. or f. -शालम् (चतुःशालम् , चतुश्शालम्, चतुःशाली, चतुश्शाली) ninety-four. -पञ्च . (चतुपञ्च or चतुष्पश्च) four or five. a square of four buildings, a quadrangle enclosed -पञ्चाशत् /. (चतुःपञ्चाशत् or चतुष्पञ्चाशत् ) fifty-four. -पथ: by four buildings; अलं चतु.शालमिमं प्रवेश्य Mk. 3.7; (चतुःपथः or चतुष्पथः) (-थम् also) a place where four देवीनां चतुःशालमिदम् Pratima 6. -पष्टि a. or/. 1 sixtyroads meet, a crossway; Ms. 4. 39, 9. 264. (-:) a four, -2 N. for the Rigveda containing 61 Adhyāyas. Brahmana. -पद or -पद् (चतुष्पद) 1 having four - कलाः (pl.) the sixty-four arts. -सन: N. of Visnu feet; यथा चतुष्पत्सु च केसरी वरः Rim. 4. 11.93. I having four embodiments of सनक, सनन्दन, सनत्कुमार and -2 consisting of tour limbs. (-दः) a quadruped. (-दी) ' सनातन; आदौ सनात् स्वतपसः स चतुःसनोऽभूत् Bhag. 2.7.5,