Sanskrit English Dictionary Part 02

SR No.: 020642
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1958
Total Pages: 671
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 24 MB

Page 358

परि
988
परित
and the celestial Ganges%3 सप्तर्षिचक्रं स्वर्षगां षष्ठः परिवहस्तथा; (for the other courses of wind see under वायु; cf. the description of परिवह given by Kalidasa:-त्रिस्रोतसं वहति यो गगनप्रतिष्ठां ज्योतींषि वर्तयति च प्रविभक्तरश्मिः। तस्य द्वितीयहरिविक्रमनिस्तमस्कं वायोरिमं परिवहस्य वदन्ति मार्गम् 5.7.6). -2 One of the seven tongues of fire.
परि(री)वाहः 10ver flowing (of a tank &c.), inundation, overflow, natural or artificial; प्रथम (कौतूहल) सपरिवाहमासीत् S.2. -2 A water-course, drain or channel to carry off excess of water; पूरीत्पीडे तटागस्य परीवाहः प्रतिक्रिया U.3.29; Pt.2.150%
BSi.16.51; R.8.74. परिवाहिन् a. Overflowing; as in आनन्दपरिवाहिणा चक्षुषा s.4.
परि(री)वाप: 1 Shaving, shearing -2 Sowing -3 A reservoir, pool, pond, a piece of water.-4 Furniture. -B Train, retinue; सुप्रतिविहितयानवाहनपुरुषपरिवापः Kau. A1.6. -8 Friod grains of rice. -7 Coagulated milk. -8 Stand-point, place; Mb. 5.
परिवापणम् Shaving. परिवापित a. Shaven, shorn.
परिवास: 1 Residence, stay, Bojourn; गवां च परिवासेन भूमिः शुध्यति Ms. 5.124. -2 Fragrant odour; अथवा तदनपरिवासशीतलं मयि किंचिदर्पय Mal.9.42.
परिवंशत् ३.Quite twenty, twenty at least.
परिविण्णः (नः), परिवित्तः, परिवत्तिः An unmarried elder brother whose younger brother is married; दारानिहोत्रसंयोगं कुरुते योऽग्रजे स्थिते। परिवेत्ता स विज्ञेयः परिवित्तिस्तु पूर्वजः ॥ Ms. 3. 171; and see परिवेत्तृ also.
परिवितर्क: 1 Any thought. -2 Examination; Buddh. परिविद्धः An epithet of Kubera..
परिविन्दका, परिविन्दत् m. A younger brothor married before the elder.
परिविविदानः Ved. =परिवित्तः above.
परिविश् (ए) Caus. 1 To surround. -2 To present or offer food. -3 To attend, wait upon.
परिविष्ट pp. 1Surrounded, besieged; परिविष्टं जाहुषं विश्वतः सीम् Rv. 1. 116. 20. -2 Surrounded by a halo (sun or moon). -3 Dressed, offered, presented as (food).
uftrafe f. Ved. Service, attendance.
परि (री)वेशः(षः) 1 Waiting at meals, distributing food, serving up meals. -2 A circle, circlet, halo of lustre &c); स्वकिरणपरिवेषोद्भेदशून्याः प्रदीपाः R.5.74; 6. 133 Si. 5.52; 17.9. -3 Especially, the halo round the sun or moon; लक्ष्यते स्म तदनन्तरं रविर्बद्धभीमपरिवेषमण्डलः R.11.59 |
म.ई. को....१२४
अद्यापि तत् सपरिवेषशशिप्रकाशमास्यं स्मरामि Bil. Ch.; U. 46. -4 The circumference of a circle. -8 The disc of the sun or moon. -BAnything which surrounds or protects. उज्जासानाय परितः परिबेषकृतां द्विषाम् Siva. B. 26.643 28.23.
परिवेषक: 1 A waiter at meals. -2 A servant; अद्राक्षमहमाहूतान् यज्ञे ते परिवेषकान् Mb.3.51. 26.
परिवेषणम्,-शनम् 1 Serving up meals, waiting, distributing food; विप्राणां प्रवराः सर्वे चक्रुश्च परिवेषणम् Ram. 7.91.28.-2 Enclosing, surrounding निवेशपरिवेशनम् Mb. 14.45.1. -8 A halo round the sun or moon. -4 Circumference.
परिवेष्ट m. 1 Waiter at meals, one who serves up meals; मरुतः परिवेष्टारो मरुतस्यावसन् गृहे Ait. Br. -2 One who offers an oblation; परिवेष्टाग्निहोत्रस्य भवेन्नासंस्कृतस्तथा Mb. 12. 165.22.
परिविहारः Walking about, strolling, walking tor pleasure.
परिविह्वल a. Extremely confused, agitated or bewildered.
परिवीत pp. 1Surrounded, encompassed. -2 Pervaded, overspread; उदन्वदम्भःपरिवीतमूर्तिः (पृथ्वी)Si. 3.43; Ki. 5. 42. -तम् The bow of Brahman.
aftet a. 1 Firm, thick, dense -2 Ample, large. ढ: A master, lord, owner, head, chief (used ad. jectively also); किं भुवः परिवृढा न विवोढुं तत्र तामुपनता विवदन्त N.5.42; Ku. 12.58; Mv. 6.25, 31, 48.
परिवृ 5, 9, 10 U. Encircle, surround ; व्यागणेषु परितः परिवारयत्सु U.4.23.
परि (री)वार: 1 Train, retinue, attendants_or followers collectively; (यानम्) अभ्यास्य कन्या परिवारशोभि R. 6. 10; 12. 16%; ग्रहगणपरिवारो राजमार्गप्रदीपः Mk. 1. 57. -2 A cover, covering; व्याघ्रचर्मपरिवारा: Mb.5.155.83 -3 A hedge round a village. - A sheath, scabbard; परिवारः परिजने खङ्गकोशे परिच्छदे Medini%; परिवारात् पृथक्चके खनश्चात्मा च केनचित् Si. 19. 49.
परिवारण 1 An envelope, a cover; सपताका रथा रेजुर्वैयाघ्रपरिवारणा: Mb.6.72. 13. -2 Train, retinue; अपि संक्षीणकोशोऽपि लभते परिवारणम् Mb.5.38.37. -3 Warding off, keeping off.
परिवारता Subjection, dependence%3 विजिगीषोर्नृपतयः प्रयान्ति परिवारताम् Si. 2.90.
परिवारित pp. Surrouded, encircled, encompassed, begirt.
ofta p. p. 1 Surrounded, encompassed, encircled, attended. -2 Hidden, concealed. -8 Pervaded, overspread -4 Known. -5 Completely gained. -तम् Ved. An enclosed space for a sacrifice.