Sanskrit English Dictionary Part 02

SR No.: 020642
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1958
Total Pages: 671
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 24 MB

Page 335

पद्मिनी
962
पयोरः
gfu-ft 1 The lotus plant; fafanufagi Kāv. 4. 45; सुरगज इव बिभ्रत् पद्मिनी दन्तलमाम् Ku.3.76%; R. 16.68%B3 Me. 83; M. 2. 13; निरास भृशं कुपितेव पद्मिनी Bk. 2. 6. -2 An assemblage of lotus flowers. -3 A pond or lake abounding in lotuses%3 पुष्पैश्चान्यैः परिक्षिप्तं पद्मिन्या च सपद्मया Ram. 3. 1.63 क्षीणतोयानिलार्काभ्यां हतत्विडिव पद्मिनी । बभूव पाण्डवी सेना तव पुत्रस्य तेजसा || Mb.7.153.20. -4 The fibrous stalk of a lotus. -5A female elephant. -6A woman of the first of the four classes into which
writers on erotical science divide women the रतिमञ्जरी thus defines her:-भवति कमलनेत्रा नासिकाक्षदरन्ध्रा अविरलकुचयुग्मा चारुकेशी कृशाझी । मृदुवचनसुशीला गीतवाद्यानुरक्ता सकलतनुसुवेशा पद्मिनी पद्मगन्धा॥ -Comp.-देशः, -कान्तः, -वल्लभः the sun. -कण्टक: a kind of leprosy.-खण्डम्,-पण्डम् a multitude of lotuses; a place a bounding in lotuses.
पमेशयः An epithet of Vispu.
पद्य a.1 Consisting of Padas or lines. -2 Measuring a pada. -3 Belonging to the toot3 श्रीविष्णुपद्या मनुजस्तुलस्याः श्वसन् शवो यस्तु न वेद गन्धम् Bhag.2.3.28. -4 Marked with footsteps. -5 Belonging to a word. -8 Final. -द्यः 1 A Sudra. -2 A part of a word. -द्या 1A footpath, path, way. -2 Sugar. -धम् 1A stanza. or verse (consisting of four lines); मदीयपद्यरत्नानां मञ्जूषेषा मया कृता Bv. 4.45%; पद्य चतुष्पदी तच्च वृत्तं जातिरिति द्विधा Chand. M. 2.-2 Praise, panegyric (स्तुति).
पद्रः 1A village. -2 A village road. -3 The earth. -4 N. of a district.
पद्वः, -द्वम् 1 The world of human beings (भूलोक). -2 A ear. -3 A road; (also पदन् in this sense). -4 The earth.
पन् 10. (पनायति-ते, पनायित or पनित) 1 To praise, extol; ef. पण. -2 ( Atm.) To rejoice at, be glad of.
qarafa Den. P. To be admirable.
पनस्यु a. Showing one's self worthy of admiration; glorious.
पनायित, -पनित a. Praised. पनुः (-नूः) Ved. Admiration, praise.
पनसः 1 The bread-fruit or jack tree. -2 A thorn. -सा, -सी 1 A kind of malady, pustular and phlegmonoid inflammation of the skin or external organs. -2 A female monkey. -3 A female demon. -सम् The fruit of the bread-fruit tree.
पनसिका Pustules on the ears and neck. पन्थ् 1, 10 P. To go, to travel. पन्थक a. Produced in or on the way. पन्न, पन्नग See under पद्. पपि: The moon.
पपीm. [cf. Up 3. 159] 1 The sun. -2 The moon. पपु . Fostering, protecting. -पु.f. A foster-mother.
पम्पा 1 N. of a lake in the Dandaka forest ; इदं च पम्पाभिधानं सर: U. 13; R. 18.30%B Bk. 6.73. -2 N. of a river in the south of India.
पय् 1 A.(पयते) To gor move.
पयस्.. 1 WaterBhag.8.2.4; पयसा कमलं कमलेन पयः पयसा कमलेन विभाति सरः. -2 Milk; पयःपानं भुजङ्गानां केवलं विषवर्धनम् H. 3.4; R. 2. 36, 63; 14, 78 (where both senses are intended).-3 Semen virile. -4 Food. -8 Ved. Night. -6 Vital spirit, power, strength (Ved). (पयस् is changed to पयो before soft consonants). -Comp. -गलः, -डः 1 hail. -2 an island. -घनम् hail. -चयः (पयश्चयः) a reservoir or lake. -जम् a lotus%, पातामेतौ पयोजोदरललिततली पकजाक्षस्य पादौ । विष्णुपादादि स्तोत्रम् 12. योनिः (same as पद्मयोनि = Brahmadeva); पयोजयोनिः प्रणिधाय मानसं व्यधत्त यस्यामरविन्दलोचन: Sahendra 3. 37. -जन्मन् m. acloud. -द: a cloud; Me.73; मत्तः सदाचारशुचे कलकः पयोदवातादिव दर्पणस्य R.14.37. "सुहृद् m. a peacock. -धरः 1 a cloud; पयोधरघनीभावस्तावदम्बरमध्यगः । आश्लेषोपगमस्तत्र यावन्नेव प्रवर्तते ॥ Subh. Ratn. (this refers both to a cloud and a woman's breast). -2 a woman's breast ; पद्मापयोधरतटी Git. 1; बिपाण्डुभिर्लानतया पयोधरैः Ki. 4. 24. (where the word means 'a cloud' also); R.14.22. -3 an udder; पयोधरीभूतचतु:समुद्रां जुगोप गोरूपधरामिवोर्वीम् R. 2.3. -4 the cocoa-nut tree. -5 the backbone or spine (कशेरुक).-धस् m.1 the ocean.-2 a pond, lakes a piece of water. -3a rain-cloud. -धारागृहम् । bath-room with flowing water. -धिः,-निधिः the ocean%B प्रयान्ति नद्यस्त्वरितं पयोनिधिम् Rs.2.73; N.4.50.-पूरः a pool, lake. -मृत् m., -मुच् m. a cloud ; यदि नासारभृतः पयोभृतः Si. 16.61; करीव सिक्तं पृषतैः पयोमुचाम् R.3.33 6.5. -मानुषी a water-nymph. -रयः the current of a river. -राशिः the ocean. -वाह: a cloud; प्रावृषेण्यं पयोवाहं विद्युदैरावताविव
B.1.36. -व्रतः , -व्रतम् subsisting on mere milk (as a vow); दिनमेकं पयोव्रतः Ms. 11.144. f. अदितिपयोव्रतम् Bhāg.8.16.
पयस्य a.1 Milky, made of milk. -2 Watery: -स्यः A cat. -स्या Curds.
पयस्यति, पयायते Den. P. To How, to act like milk; काम मदीक्षामयकामधेनोः पयायतामभ्युदयस्त्वदीयः N. 14. 79.
पयस्वल a. Rich in milk, yielding copious milk. -ल: A goat.
पयस्विन् a. Milky, juicy. नी 1 A milch-cow3B प्रदक्षिणीकृत्य पयस्विनी ताम् R. 2.21; 54,65. -2 A river. -3 A she-goat. -4 Night.
पयोधिकम् The cuttle-fish bone. पयोरः The Khadira tree.