Sanskrit English Dictionary Part 02

SR No.: 020642
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1958
Total Pages: 671
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 24 MB

Page 190

दीधितिमत्
817
दीस
lustre, energy; विपनदीधितिरपि Bh. 2.29. -4 A finger. -B Ved. A religious prayer or devotion; इयं सा वो अस्मे दीधितिर्यजत्रा Rv. 1. 186. 11.-8 A son-in-law. -7 Divine inspiration.
दीधितिमत् a. Brilliant. -m. The sun; प्रातदीधितिमानिव आविरभूत् ) Ku.2.2; 7.70.
दीधी 2A.(दीधीते) 1 To shine,-2 To seem, appear; अक्षेत्रविद् यथा मुग्धो भुवनान्यदीधयुः Rv.b. 40.5.
दीनारः 1 A particular gold ; जितश्चासौ मया षोडशसहत्राणि दीनाराणाम् Dk. -2 A coin in general. -3 A gold ornament. -4 A seal. - A weight of gold (cf. Gr. denarius ).
दीए 4 A.(दीप्यते, दीप्त; freq. देदीप्यते). 1 To shine, blaze, (fig. also); सर्वेरुजैः समग्रैस्त्वामिव नृपगुणैर्दीप्यते सप्तसप्तिः M.2.12: तरुणीस्तन एव दीप्यते मणिहारावलिरामणीयकम् N. 2. 44; Bk. 2.23; R.14.64; H. Pr. 46. -2 To burn, be lighted; सोऽयमग्निः परेण मृत्युमतिकान्तो दीप्यते Bri. Up. 1. 3. 12. यथा यथा चेयं चपला दीप्यते K. 105. -3 To glow, be infiamed or excited, increase (fig. also); वन्येतरानेकपदर्शनेन पुनर्दिदीपे मददुर्दिनश्रीः R.5.47%3 Bk. 15.883 Si. 20.71. -4 To be fired with anger; आसाद्य वाचं स भृशं दिदीपे Ki. 3.55. -BTo be illustrious. -Caus. (दीपयति-ते)1 To kindle set on fire, inflame%; अयं हि मां दीपयतेऽद्य वहिः Rām. 2. 43. 21. -2 To illuminate, light, irradiate; वृन्दावनान्तरमदीपयदंशुजालैः (इन्दुः) Git 73 U. 1. 42. -3 To excite, raise. -4 To adorn, grace%3; अवयवदीपितमण्डनश्रियस्ताः Ki. 10. 1.
दीपः [दीप-णिच् अच् ] 1 A lamp, light; नृपदीपो धनस्नेहं प्रजाभ्यः संहरन्नपि । अन्तरस्थैर्गुणैः शुभैर्लक्ष्यते नैव केनचित् ॥ Pt. 1. 221; न हि दीपौ परस्परस्योपकुरुतःS.B.; so ज्ञानदीप: &c.-Comp. अङ्कुर, the fiame or light of a lamp; दीपाकुरच्छायाचञ्चलमाकलग्य Bh. 3.68. कुरण्टकविपाण्डुरं दधति धाम दीपाकुराः Vb. -अन्विता 1 the day of new moon (अमा). -2 = दीपाली q.v.-आराधनम् worshipping an idol by waving a light before it. -आलिः , -ली, -आवली, -उत्सवः 1 & row of lights, nocturnal illumination. -2 particularly, the festival called Diwali held on the night of new moon in आश्विन. -उच्छिष्टम् Boot, lamp-black. -कलिका 1 the flame of a lamp. -2 N. of a_com. on Yajnavalkya. -किट्टम् lamp-black, soot. -कूपी, -खोरी the wick of a lamp.-द. one whogives a lamp; दापदश्चक्षुरुत्तमम् Ms. 4. 229. -दण्डः A lamp-post. -ध्वजः 1 lamp-black. -2 lamp-stand. -पुष्पः the Champaka tree. -भाजनम् a lamp; वामनाार्चरिव दीपभाजनम् (अभूत् ) R. 19.51.-माला lighting, illumination; अद्यापि तां धवलवेश्मनि रत्नदीपमालामयूखपटलदलितान्धकारे Ch. P. 18. -वर्तिः the wick of a lamp. -वृक्षः 1 a lampstand. कनकोज्ज्वलदीप्तदीपवृक्षम् (आसनम् ) Bu. Ch.5.44. तथेह पञ्चेन्द्रियदीपवृक्षा ज्ञानप्रदीप्ताः परवन्त एव Mb. 12.202.9. A treelike column of building (Mar. दीपमाळ); Ram.2.6. 183 also दीपपादप (a candle-stick). -2 a light. -8 a lantern. -4 the
सं.इ. को....१०३
tree called devadaruq.v.-शत्रु: a moth. -शिखा 1 the flame of a lamp. अनगमगलावासरत्नदीपशिखामिव Ks.18.77. -2 lamp-black. -शृङ्ख ला a row of lights, illumination. ___ दीपक.(-पिका /.)[दीप्-ण्वुल्] 1 Kindling, inflaming. -2 Illuminating, making bright. -3 Illustrating, beautifying, making illustrious. -4 Exciting, making intense; सामवादाः सकोपस्य तस्य प्रत्युत दीपकाः Si. 2.55; Pt. 3. 28. -8 Tonic, stimulating digestion, digestive. - Skilful in managing a lamp.-क: 1A light, lamp; तावदेव कृतिनामपि स्फुरत्येष निर्मलविवेकदीपकः Bh.1.70.-2 A falcon.-3 An epithet of Kamadeva (also दीप्यक). - N. of several plants (Mar. ओवा, जिरें, चित्रक, कांदा, मोरशेंडा)-BN. of a Raga.. -8 A kind of measure. -कम् 1 Saffron. -2 ( In Rhet.) A figure of speech in which two or more objects (some 497 'relevant' and some 31957 'irrelevant') having the same attribute are associated together, or in which several attributes (some relevant and some irrelevant) are predicated ot the same object; सकृद्वृत्तिस्तु धर्मस्य प्रकृताप्रकृतात्मनाम् । सेव क्रियासु बह्वींषु कारकस्येति दीपकम् ।। K. P. 103; ct. वदन्ति वर्ध्यावानाम् धर्मैक्यं दीपकं बुधाः। मदेन भाति कलभः प्रतापेन महीपतिः ।। Chandr. 5. 45.
दीपन . [ दीप् णिच् ल्यु ल्युट् वा ] 1 Kindling, inflaming, &c. -2 Digestive, tonic.-3 Exciting, animating, stimulating; आनन्दमिश्रमदनज्वरदीपनानि Mal.9.47. -नम् 1 Kindling, inflaming. -2 A tonic stimulating digestion. -8 Exciting, stimulating, -4 Lighting, illuminating. -8 Promoting digestion. -8 Saffron. -न: see दीपकः (4). -नी 1 N. of several plants (Mar. काकडी, मेथी, पहाडमूळ, ओंवा ). -2 A mystical Tantrika formula.-3 (In Music) A kind of composition.
दीपनीय a. 1 To be lighted or set on fire. -2 Combustible, inflamma ble. -3 To be excited or stimulated. -4 Relating to tonic medicines. -य:1An aromatic seed (यवानी).-2 N. of some medicinal or aromatic substances (Mar. सुंठ, मिरी, पिंपळी). -यम् A tonic medicine.
दीपिका 1 A light, torch ; आसन्नोषधयो नेतुनक्तमस्नेहदीपिका, R. 4.75 9. 70. -2 (At the end of comp.) Illustrator. elucidatoras in तकदीपिका.-3 Moonlight.-4N. of a Ragini: - N. of some plants (Mar. वेखंड, मेथी, ओंवा). -Comp. -तैलम् the oil of ptychotis Ajowan (Mar. ओंव्याचे तेल). -धारिणी a female lamp-carrier; K.
tra p. p. 1 Set on fire. -2 Inflamed. -3 Illuminated. - Manifested. -5 Excited, stimulated.
दीपितृ m. An illuminator, enlightener, P. III. 2. 153.
दीपिन् a.1 Inflaming, kindling%3 राकानिशेष पूर्णेन्दुमुखी कन्दर्पदीपिनी Ks. 82.29. -2 Illuminating. -3 Shining, bright.
दीप्त pp. [ दीप् क्त ] 1 Lighted, inflamed, kindled; यथा . सुदीप्तात्पाबकाद्विस्फुलिङ्गाः सहस्रशः प्रभवन्ते सरूपाः Mund. 2. 1. 1.