Sanskrit English Dictionary Part 02

SR No.: 020642
Original Sutra Author: N/A
Author: P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan
Publication Year: 1958
Total Pages: 671
Language: Sanskrit, English
Classification: Dictionary
File Size: 24 MB

Page 151

तोदनम्
778
तुरी
-3 Guiding, urging, driving (horses &c.). - Sharp pain. -B Ved. A sacrificer. -8 Pressure; पादतोदात् Mātanga. L. 1. 31.
तोदनम् [तुद्-करणे घञ्] 1 Pain, anguish.-2 Agoad. -3 Face, mouth (तुण्ड).
तुन्द् 1 P. To striveto be active.
तुन्दम् The belly, a corpulent or protuberant belly. -न्दः, -दी The navel. -Comp. -कूपिका, -कूपी the cavity of the navel. -परिमार्ज,-परिमृज्,-मृज a. lazy, sluggish; आप्यायिततुन्दपरिमृजः शेते A. R.7.110.
तुन्दवत् a. Corpulent, tat. gh for n. The belly. -f. The navel.
तुन्दिक, तुन्दित, तुन्दिन, तुन्दिभ, तुन्दिल a. 1 Having a protuberant belly. -2 Corpulent. -3 Filled or laden with; मकरन्दतुन्दिलानामरविन्दानामयं महामान्यः Bv. 1.6. -4 Great, N. 2.89. -तुन्दिलः The god Ganesa.
तुन्दिकरः, -तुन्दिका The navel.
तुन्दिलित a. Become corpulent; किमपि तुन्दिलितः स्थगयत्यमुम् N.4.56.
तुन्दिलीकरणम् Increasing, swelling; नयनानन्दसंदोहकरणक्षमा Bv.4.9.
तुप, -तुम्ए,-तुम्फ 1, 6. P. (तोपति, तुपति, तुम्प-फ-ति) To injure, hurt.
TERT a. Astringent.
तुभ 4,9.P.(तुभ्यति, तुभ्नाति) To hurt, injure, strike% संक्रुद्धो मुष्टिनाऽतुभ्नादादोऽलं महोदरम् Bk. 17.79, 90.
तुमुल a. Tumultuous, noisy; Mal.9.33; स शब्दस्तुमुलोड भवत् Bg.1. 13,19. -2 Fierce, raging: बभूव युद्धं तुमुलम् R.3.57. -3 Excited.-4 Perplexed, confused; सेनानिवेश तुमुलं चकार R.5.49. -लः, -लम् 1 An uproar, a tumult, clang. -2 A confused combat, melee (also तुमुर).
तुम्ब I. 1 P. (तुम्बति)1 To distress, trouble. -2 To kill, hurt. -II. 10 U. (तुम्बयति-ते) To hurt, trouble.
तुम्बः [तुम्ब-अच् ] A kind of gourd. -तुम्बा 1 A kind of long gourd. -2 A milch cow. -3 milk-vessel.
तुम्बर: N. of a Gandharva, see तुम्बरु. -रम् A kind of musical instrument.
तुम्बारम् Felly (Mar. तुंबा).
तुम्बिः , -म्बी / A sort of gourd; न हि तुम्बी फलविकलो वीणादण्डः प्रयाति महिमानम् Bv. 1.80.
तुम्ब (म्बु) रु. N. of a Gandharva.
तुम्र a. Ved. 1 Destroying, defeating, killing. -2 Impelling. -8 Energetic, strong.
तुर् I. 6 U. (तुरति-ते) 1 To hurry, hasten; सहः सहिष्ठ तुरतस्तुरस्य Rv. 6. 18.4.-2 To overcome. -3 To injure.
-II. 3 P. (तुतोर्ति) To run. -तुर् 4.1 Hastening. -2 Fighting. -f. Speed.
तुर a. Ved. 1 Advancing, promoting. -2 Speedy, quick, prompt; Av. 6. 102.3. -3 Strong, energetic. -4 Hurt, wounded. -8 Rich.-8 Abundant; Ay. 7.50.2. -T: Speed, velocity.
तुरण a. Ved. Quick, swift; राधः सुरेतस्तुरणे भरण्यू Rv. 1. 121. 5. -OTH Hasto, speed.
तुरण्यति Den. P. 1 To be swift; उत स्मास्य द्रवतस्तुरण्यतः Rv. 4. 40. 3. - 2 To make haste, accelerate, expedite; राधी न रेत ऋतमित् तुरण्यन् Rv. 10.61. 11 तुरी Ved. Great strength. तुरकिन् a. Turkish. तुरक्वः N. of a people, the Turks.
तुरगः [तुरेण गच्छति गम्-ड] 1A horse; तुरगखुरहतस्तथा हि रेणु: S. 1. 31; R. 1.42; 3.51. -2 The mind, thought. -गी Amare. -Comp. -आराह: a horsemani Bri. S. 15.28. -उपचारक: a groom. -प्रियः, -यम् barley. -ब्रह्मचर्यम् forced or compulsory celibacy, leading a life of celibacy simply in consequence of the absence of female society. -मेधः a horse-secrifice. -यात m. a horse-driver; स खलु तुरगयाता पूज्यते पार्थिवेन्द्रेः Aśvachikitsa. TET: a groom, an equery. . तुरगिन् m. A horseman; तुरक्षिन also ; तुरङ्गिभिर्यत्ननिरुद्धबेगाः Si.
तुरङ्गः [तुरेण गच्छति, गम्-ख मुम् वा डिच्च] 1 A horse 3 भानुः सकृद्युक्ततुरा एव 5.5.53 R.3.38; 13.3. -2 A name for the number 'seven'. -3 The heart, mind. -गी A mare. -Comp.-अरि:1a buffalo -2 fragrant oleander. -आरूढः a horseman. -कान्ता a mare. "मुखः submarine fire; तुरङ्गकान्तामुखहव्यवाहज्वालेव Si.3. 33. -द्विषणी a she buffalo. -प्रियः, -यम् barley. -मेध: a horse-sacrifice 3 तुरजमेधावभृथावतीर्णेरिक्ष्वाकुभिः पुण्यतरीकृतानि (जलानि) R.13.61. न्यायिन, -सादिन् m. a horseman; R.7.37. -वक्त्रः , -वदनः a Kinnara. -शाला, स्थानम् a horse-stable. -स्कन्ध a troop of horses.
तुरङ्गक: A horse.
तुरङ्गमः A horse; अवेहि मां प्रीतमृते तुरजमात् किमिच्छसि R.3.63% 9.72.
तुरायणम् 1 Non-attachment to any object or pursuit (असंग).-2 A kind of sacrifice%3 Ms. 6. 10. -3 A kind of vow (व्रत); Mb. 13. 103.34.
तुरासाह्m . (Nom. sing. तुराषाट्-ड्) N. of Indra; तुरासाहं पुरोधाय धाम स्वायंभुवं ययुः Ku.2.13 R.15.40; ततो राजतुरासाहं शाहं युधि जिगीषतोः Siva. B.9.9; also N. of Vispu.
तुरी (-रिः) [तुर्-इन् गप्] 1 The ibrous stick used by weavers to clear and separate the threads of the woof. -2 A shuttle; तद्भटचातुरीतुरी N. 1. 12. -3 A painter's brush.