________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
आतिथेय्य
आतिथेय्य नपुं., अतिथि से व्यु. [आतिथेय], अतिथियों के लिए देय उपहार, अतिथि के स्वागत में भेंट किया जाने वाला उपहार - य्यं प्र. वि., ए. व. - अयं धम्मपरियायो भणितो इदं ते होतु आतिथेय्य न्ति, अ. नि. 2(2).207; इदं ते होतु आतिथेय्यन्ति इदमेव धम्मभणनं तव अतिथिपण्णाकारो होतु, अ. नि. अट्ठ. 3.172; - य्यानि ब. व. - सत्तमे आतिथेय्यानीति आगन्तुकदानानि, अ. नि. अट्ठ. 2.62; स. उ. प. के रूप में, आमिसा. अतिथि के लिए धन, संपत्ति अथवा वस्तुओं का उपहार, धम्मा.- अतिथि के लिए धर्म का उपहार - य्यं प्र. वि., ए. व. - द्वेमानि, भिक्खवे, आतिथेय्यानि ... आमिसातिथेय्यञ्च धम्मातिथेय्यञ्च, अ. नि. 1(1).113. आतिसार पु., अतिसार से व्यु. [आतिसार], अतिसार या पेचिश के रोग का विषय, पेचिश रोग का शिकार - रो प्र. वि., ए. व. - वसातीनं विसयो (देसो) वासातो, एवं कुन्तो, साकुन्तो, आतिसारो, क. व्या. 354. आतु पु., संभवतः मातु के मि. सा. पर निर्मित, पिता - भिक्खुस्स आतुमारी, भिक्खुस्स मातुमारी, वरं ते. म. नि. 2.121; आतुमारी मातुमारीति एत्थ आतूति पिता, मातूति
माता, म. नि. अट्ठ. (म.प.) 2.118. आतुम/आतुमन्तु पु.. [आत्मन्], आत्मा, स्वयं, अपने आप, आत्मभाव -- मा प्र. वि., ए. व. - राजा ब्रह्मा सखा अत्ता आतुमा सा पुमा रहा, सद्द. 1.153; आतुमा वुच्चति अत्ता, महानि. 49; अप्पातुमोति आतुमा वुच्चति अत्तभावो, अ. नि. अट्ठ. 2.218; - मानं द्वि. वि., ए. व. - अनरियधम्म कुसला तमाहु, यो आतुमानं सयमेव पाव, सु. नि. 788; यो आतुमानं सयमेव पावाति यो एवं अत्तानं सयमेव वदति, सु. नि. अट्ठ. 2.216; - मे सप्त. वि., ए. व. - तत्थ आतुमेति अत्तनि, पे. व. अट्ठ. 144. आतुम पु., थेरगा. की एक गीति के रचयिता एक स्थविर का नाम, ... आतुमो थेरो ... थेरगा. 72; अथ इमस्मिं बुद्धप्पादे सावत्थियं सेहिपुत्तो हुत्वा निब्बत्ति, आतुमोतिस्स नाम
अहोसि, थेरगा. अट्ठ. 1.172. आतुमा स्त्री., [बौ. सं. आदुमा], कुसीनारा एवं सावत्थी के मध्यवर्ती क्षेत्र में अवस्थित एक प्राचीन नगर - यं सप्त. वि., ए. व. - तेन खो पन समयेन अञतरो बुड्डपब्बजितो आतुमायं पटिवसति नहापितपुब्बो, महाव. 325; - य प. वि., ए. व. - अथ खो, पुक्कुस, आतुमाय महाजनकायो निक्खमित्वा, दी. नि. 2.100; - वत्थु नपुं., आतुमा नगर
आतुर का क्षेत्र - स्मिं सप्त. वि., ए. व. - अयं किरेसो खन्धके आगते आतुमावत्थुस्मिं नहापितपुब्बको वुड्डपब्बजितो ..., दी. नि. अट्ट. 2.171. आतुर त्रि., [आतुर]. रुग्ण, बीमार, पीड़ित, व्यथित, प्रभावित, दयनीय स्थिति में पहुंचा हुआ, चोटिल, दुर्बल - रो पु., प्र. वि., ए. व. - बधिरो सतिहीनो'थ गिलानो व्याधितातुरा, अभि. प. 322; आतुरो हायं, गहपति, कायो अण्डभूतो परियोनद्धो, स. नि. 2(1).2; आतुरो हायन्ति आतुरो हि अयं, ... निच्चपग्घरणद्वेन आतुरोयेव, स. नि. अट्ठ. 2.220; आतुरो त्यानुपुच्छामी ति बाळहगिलानो हुत्वा अहं तं अनुपुच्छामि, जा. अट्ठ.6.93; - रं द्वि. वि., ए. व. - आतुरन्ति जरातुरं दी. नि. अट्ठ. 2.41; आतुरं बहुसङ्कप्पं यस्स नत्थि धुवं ठिति, थेरगा. 769; - रा प्र. वि., ब. व. - आतुराति एकन्तमरणधम्मताय आतुरा आसन्नमरणा ..., जा. अट्ठ. 3.174; - रेन तृ. वि., ए. व. - कि वने राजपुत्तेन, आतुरेन करिस्ससि. जा. अट्ठ. 5.85; - स्स ष. वि., ए. व. - आतुरस्साति जरातुरो रोगातुरो किलेसातुरोति तयो आतुरा, स. नि. अट्ट, 1.254; - रे सप्त. वि., ए. व. - अधने आतुरे जिणे, चरिया. अट्ठ. 75; - रेसु सप्त. वि., ब. व. - आतुरेसु मनुस्सेसु विहराम अनातुरा, ध. प. 198; स. उ. प. के रूप में, अना. - त्रि., [अनातुर]. रोगमुक्त, स्वस्थ, अपीड़ित - रे सप्त. वि., ए. व. - अनातरे पन उभयम्पेतं सक्कोति, जा. अट्ठ. 1.350; किलेसा.त्रि., [क्लेशातुर], क्लेशों द्वारा पीड़ित - स्स ष. वि., ए. व. - आतुरस्सानुसिक्खतो ति कामपत्थनावसेन किलेसातुरस्स, तस्स च फलेन दुक्खातुरस्स च, उदा. अट्ठ. 286; किलेसदुक्खा . - त्रि., तत्पु. स. [क्लेशदुःखातुर], क्लेशजनित दुःख से ग्रस्त - रानं पु., ष. वि., ब. व. - अत्तपरितापने च अल्लीनेहि किलेसदुक्खातुरानं अनुसिक्खन्तेहि, सयञ्च किलेसदुक्खातुरेहि, उदा. अट्ठ. 287; खुप्पिपासा. - त्रि, तत्पु. स. [क्षुत्पिपासातुर], भूख एवं प्यास से पीड़ित - रा पु., प्र. वि., ब. क. - ते खुप्पिपासातुरा विरळच्छायायं निसीदिंसु, म. नि. अट्ठ. (मू.प.) 1(1).220; पेता हि नेकवस्सानि खुप्पिपासातुरा पि च, सद्धम्मो. 507; जरा.त्रि, तत्पु. स. [जरातुर], बुढ़ापे से पीड़ित - रं पु., द्वि. वि., ए. व. - आतुरन्ति जरातुरं दी. नि. अट्ठ. 2.41; दुक्खा . -त्रि., तत्पु. स. [दुःखातुर], दुःख से पीड़ित -स्स पु., ष. वि., ए. व. - तस्स च फलेन दुक्खातुरस्स
माता. तुमन्तु पु.वि..ए.
For Private and Personal Use Only