________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
इन्द
इन्दवल
337
इन्दसालरुक्ख इन्दवतिका वा होन्ति, ब्रह्मवतिका वा होन्ति, महानि. पु., द्वि. वि., ए. व. - कोसियगोत्तताय, इन्दसगोत्त, 64.
इन्दसमानगोत्तं, थेरगा. अट्ठ. 2.88; चिरानुवुत्थोपि करोति इन्दवल पु., एक प्रकार का मत्स्य या मीन, एक प्रकार की पापं, गजो यथा इन्दसमानगोतं, जा. अट्ट. 2.34; सो गजो मछली - लो प्र. वि., ए. व. - अमरा खलिसो चन्दकुलो इन्दसमानगोत्तं मारेन्तो पापं अकासीति अत्थो, तदे.; - ... इन्दवलो कुलिसो वामी, सद्द. 2.500.
तो पु., प्र. वि., ए. व. - तापसेसु इन्दसमान गोत्तो इन्दवारुणि स्त्री., मादकतत्त्व युक्त एक प्रकार का कद्दू या नामेको तापसो अनोवादको, जा. अट्ठ. 2.33; - स्स ष. ककड़ी, गोरक्ष ककड़ी-णि प्र. वि., ए. व. - इन्दवारुणि वि., ए. व. - इन्दसमानगोत्तस्स सरीरकिच्चं कारेत्वा, जा. विसाला, अभि. प. 597.
अट्ठ. 2.33. इन्दवारुणिकरुक्ख/इन्दवारुणीरुक्ख पु., एक वृक्ष इन्दसमानगोत्तजातक नपुं., व्य. सं., जा. सं. 161 का
का नाम-क्खं द्वि. वि., ए. व. - एक इन्दवारुणीरुक्खं शीर्षक, जा. अट्ठ.2.33-34. गोचरगामं... विहासि, जा. अट्ठ. 4.8.
इन्दसमानभोग त्रि., ब. स. [इन्द्रसमानभोग], इन्द्र के इन्दविस्सट्ठ त्रि., तत्पु. स. [इन्द्रविसृष्ट], इन्द्र द्वारा छोड़ा । समान भोग-साधनों से सम्पन्न, इन्द्र जैसी प्रचुर धन-सम्पदा गया, इन्द्र द्वारा प्रयुक्त - टुं पु., द्वि. वि., ए. व. - का स्वामी - गा पु., प्र. वि., ब. व. - "किञ्चापि ते इन्दविसर्ल्ड वजिरं विय अविरज्झनको, महानि. अट्ठ. 368. इन्दसमानभोगा, ते वे पराधीनसुखा वराकाति, जा. अट्ठ. इन्दसगोत्त त्रि., ब. स. [इन्द्रसगोत्र], शा. अ., इन्द्र के 6.120. गोत्र का, इन्द्र के गोत्र वाला, ला. अ., कौशिकनामधारी इन्दसहब्यता स्त्री., इन्द्र की संगति, इन्द्र की सहचारिता, इन्द्र के ही गोत्रवाला (कौशिक नाम वाला), क. कोसिय इन्द्र का साहचर्य, इन्द्र से भाईचारा - तं द्वि. वि., ए. व. नामक तापस तथा थेर कातियान के सन्दर्भ में प्रयुक्त, ख. - अज्जेव त्वं इन्दसहव्यतं वजा ति, जा. अट्ठ. 5.407; हास्य के सन्दर्भ में उल्लू के लिए भी प्रयुक्त – त्त सम्बो.. सब्बेव ते इन्दसहब्यतं गता ति, तदे.; सब्बेपि तं दानं ए. व. - इन्दो च तं इन्दसगोत्त कङ्घति, अज्जेव त्वं अनुमोदित्वा चित्तं पसादेत्वा इन्दसहव्यतं गताति, तदे... इन्दसहव्यतं बजाति, जा. अट्ठ. 5.407; - कोसियगोत्तताय, इन्दसार पु., व्य. सं., एक श्रामणेर का नाम - रेन तृ. वि., इन्दसगोत्त इन्दसमानगोतं, थेरगा. अट्ठ. 2.88; - स्स ष. ए. व. - भिक्खुना इन्दसारेन नाम सामणेरेन... अमरपुर वि., ए. व. -- यास्सु इन्दसगोत्तस्स उलूकस्स पवस्सतो नाम नगरं सम्पत्तो, सा. वं. 135. ...., जा. अट्ठ. 7.253.
इन्दसालगुहा स्त्री., [बौ. सं., इन्द्रशैलगुहा], उत्तर भारत इन्दसदिस त्रि., [इन्द्रसदृक], इन्द्र के समान, इन्द्र जैसा की एक गुफा का नाम, राजगृह के पास अम्बसण्डा
- सेहि पु.. तृ. वि., ए. व. - आकिण्णं इन्दसदिसेहि (वर्तमान अपसड़) के उत्तर में वेदियक पर्वत (वर्तमान ब्यग्घेहेव सुरक्खितं, जा. अट्ठ. 6.151; यथा नाम ब्यग्घेहि पार्वती पहाड़ी) में इन्दसालगुहा है, भरहुत अभिलेख में ... महावनं एवं इन्दसदिसेहेव सुरक्खितं, जा. अट्ठ. 6.151. पालि के अनुसार इन्दसालगुहा नाम प्रयुक्त - हा प्र. वि., इन्दसद्द पु., कर्म, स. [इन्द्रशब्द]. 'इन्द्र' शब्द - दो प्र. ए. व. - इन्दसालरुक्खो चस्सा द्वारे तस्मा 'इन्दसालगुहाति, वि., ए. व. - येन लिङ्गेन पवत्तिनिमित्तेन दी. नि. अट्ठ. 2.260; - यं सप्त. वि., ए. व. - तावतिंसाधिपतिम्हि इन्दसद्दो पवत्तो, थेरगा. अट्ठ. 1.232. राजगहस्स अम्बसण्डा नाम ब्राह्मणगामो, तस्सत्तरतो वेदियके इन्दसभ नपुं., इन्द्र की सभा - भं प्र. वि., ए. व. - पब्बते इन्दसालगुहायं.... दी. नि. 2.194; पुन इन्दसालगुहायं क्वचेकत्तञ्च छविया ... देवसभं, इन्दसों, यक्खसभं, मो. असीति देवताकोटियो, मि. प. 317. व्या. 3.22.
इन्दसालरुक्ख पु., तत्पु. स. [इन्द्रसालवृक्ष], इन्द्रसालद्रुम, इन्दसम त्रि., [इन्द्रसम], इन्द्र के समान, इन्द्र जैसा - मो एक वृक्ष का नाम, सल्लकी या कुटज जैसे अनेक वृक्षों के पु.. प्र. वि., ए. व. - अस्स इन्दसमो राज, अच्चन्तं लिए प्रयुक्त - खेहि तृ. वि., ब. व. - कुटजेहि
अजरामरो, जा. अट्ठ. 3.454; राजा इन्दसमो अहु अप. 1.186. इन्दसालरुक्खेहि सल्लकीहि इन्दसालरुक्खेहि समन्नागतेन इन्दसमानगोत्त त्रि., ब. स. [इन्द्रसमानगोत्र]. इन्द्र के ..., थेरगा. अट्ठ. 1.247; - क्खा प्र. वि., ब. व. - समान (कौशिक) गोत्र वाला, इन्द्र का समगोत्रीय - त्तं इन्दसालरुक्खा च कुटजरुक्खा च. जा. अट्ठ. 4.82;
पि
For Private and Personal Use Only