________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
आलस्य
206
आलिङ्ग
आलस्य नपुं., अलस का भाव., सं. के प्रभाववश आलस्स एवं आलसिय के स्थाना के रूप में यत्र तत्र प्रयुक्त [आलस्य], आलस्य, आलस - स्यं प्र. वि., ए. व. - अलसस्स भावो आलस्यं, क. व्या. 362; आलस्यञ्च पमादो च, अनुट्ठानं असंयमो .... स. नि. 1(1).50; आलस्यन्ति आलसियं, स. नि. अट्ठ. 1.90; तन्दि ... पे. ... आलस्यं, मि. प. 267; - स्य सप्त. वि., ए. व. - भिक्खुनो चेतसा बहुलं विहरतो आलस्ये कोसज्जे विस्सट्ठिये पमादे..., अ. नि. 2(2).199; आलस्येति आलसियभावे, अ. नि. अट्ठ. 3.168. आलस्यानुयोग पु., तत्पु. स. [आलस्यानुयोग], शा. अ., आलस्य के साथ अपने को जोड़ देना, ला. अ., आलसी मनोवृत्ति का शिकार हो जाना, अकर्मण्यता, शिथिलता, अध्यवसायहीनता- गो प्र. वि., ए. व. - आलस्यानयोगो भोगानं अपायमुखं दी. नि. 3.138; आलस्यानुयोगोति कायालसियताय युत्तप्पयुत्तता, दी. नि. अट्ट. 3.115; - गं द्वि. वि., ए. व. - आलस्यानुयोगं अनुयुत्तस्स मे .... महानि. 194; आलस्यानुयोगन्ति कायालसियताय युत्तप्पयुत्ततं महानि. अट्ठ. 284; - गे सप्त. वि., ए. व. - छ खोमे, ... आदीनवा आलस्यानयोगे, दी. नि. 3.139. आलस्यायना स्त्री., आलस्य के ना. धा., आलस्यायति से व्यु., क्रि. ना., आलस्य करना, आलसी स्वभाव का होना, आलस का शिकार बनना – ना प्र. वि., ए. व. - आलस्यं
आलस्यायना आलस्यायितत्तं, महानि. 278. आलस्यायित त्रि, आलस्य के ना. धा. आलस्यायति का भू. क. कृ., आलस्य में डूबा हुआ – स्स पु., ष. वि., ए. व.. - आलस्यायितस्स भावो आलस्यायितत्तं महानि. अट्ठ. 332; - त्त नपुं.. भाव., आलस्य में निमग्न होना-त्तं प्र. वि., ए. व. - आलस्यं आलस्यायना आलस्यायितत्तं, महानि. 278. आलस्स नपुं., अलस का भाव. [आलस्य], आलस, सुस्ती, अकर्मण्यता - स्सेन तृ. वि., ए. व. - आलस्सेनाभिभूतस्स
अविशंजनसेविनो, सद्धम्मो. 567. आलान/आळान नपुं.. [आलान], बन्धन-स्तम्भ (हाथियों को) बांधने हेतु गाड़ा गया खम्भा या खूटा - नं' - आळानमाळहको थम्भो, अभि. प. 364; आलात्यस्मिं अनेन वा बन्धतीत्यालानं, आपब्बो लाधात बन्धनत्थो, अभि. प. 364 पर सूची; - नं द्वि. वि., ए. व. - आलानं भिन्दित्वा .... जा. अट्ट, 1.397; - नेन तृ. वि.,
ए. व. - आळकसङ्घातआलानेन ..., चरिया. अट्ट, 108; - ने सप्त. वि., ए. व. - तं आळाने निच्चलं बन्धित्वा तोमरहत्था मनुस्सा ... कारेन्ति, जा. अट्ट. 1.397; - त्थम्भ पु., कर्म. स. [आलानस्तम्भ], उपरिवत् - म्मे सप्त. वि., ए. व. - ममाळकेति आलानत्थम्भे, चरिया. अट्ठ. 109. आलाप पु., आ + Vलप से व्यु. [आलाप], बातचीत. सम्बोधन, भाषण-पो प्र. वि., ए. व. - आदो भासनमालापो, अभि. प. 123; आवुसोति सावकानं आलापो, स. नि. अट्ठ. 2.206; - सल्लाप पु., द्व. स., आलाप एवं संलाप - पे सप्त. वि., ए. व. - मातुगामेन पन आलापसल्लापे सति विस्सासो होति, दी. नि. अट्ठ. 2.156. आलिखति आ + लिख का वर्त, प्र. पु., ए. व., लिखता है, चित्रित करता है, रूपरेखा प्रस्तुत करता है - न्तु अनु. प्र. पु., ब. व. - नामञ्चकारं पितेस इहालिखन्तु, हत्थ. वं. 11.10(सिंहली). आलिखित्वा आ + लिख का पू. का. कृ., लिख कर,
खींच कर, बना कर, रेखाङ्कित कर - थेरो पठविया चक्क लिखित्वा .... मि. प. 51; पाठा. आलिखित्वा; चन्दमण्डले ससलक्खणं लिखित्वा .... जा. अट्ट. 3.47; पाठा. आलिखित्वा. आलिखितुं आ + लिख का निमि. कृ., चित्रांकित अथवा रेखाङ्कित करने के निमित्त, लिखने में - ... सकसलोपि चित्तकारो वा पोत्थकारो वा आलिखितुम्पि समत्थो नत्थि,
जा. अट्ठ. 1.80. आलिङ्ग' पु., [आलिङ्गय/आलिङ्ग], एक प्रकार का ढोल या नगाड़ा, मृदङ्ग का एक प्रभेद - मुदिङ्गो मुरुजोस्स तु आलिङ्ग्यङ्कयोद्धका भेदा, अभि. प. 143; कुम्बुग्गीवा तु या गीवा सुवण्णालिङ्गसन्निभा, अभि. प. 263; तुल०, मृदङ्गा मुरजा भेदास्त्वक्यालिङ्गयोर्ध्वकास्त्रयः अमर. 1.7.5; कम्बु वुच्चति सुवण्णं कम्बुमयेन आलिङ्गन (मुरजभेदेन) सन्निभा गीवा कम्बुगीवा, अभि. प. 263 पर सूची; स. प. के अन्त., - कम्बुगीवोति सुवण्णालिङ्गसदिसगीवो, सुवण्णम्हि कम्बूति वुच्चति, जा. अट्ट. 4.119; कम्बु तलाभासाति सुवण्णालिङ्गतलसन्निभा गीवाति अत्थो, जा. अट्ट.
5.151.
आलिङ्ग पु., [आलिङ्गन], आलिङ्गन, चिपट जाना, अपने
शरीर से अन्य के शरीर को चिपटा लेना – ङ्गो प्र. वि., ए. व. - आलिङ्गो उपगूहनं, सद्द. 2.443.
For Private and Personal Use Only