________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
आलयेसिनी
205
आलस्सियाभिभूत
आलसियकुसीतभाव पु., आलस्यभाव तथा शिथिलता अथवा वीर्यहीनता - वो प्र. वि., ए. व. - अथ नेसं सो
आलसियकुसीतभावो भिक्खुसझे पाकटो जातो जा. अठ्ठ- 1.409. आलसियजात त्रि., [अलसजात], आलसी हो चुका, शिथिलता को प्राप्त - ता पु., प्र. वि., ब. व. - मधुरकजाताति आलसियजाता, म. नि. अट्ठ. (मू.प.)
1(2).311.
आलयेसिनी स्त्री., [आलयेषिणी], आलय, आश्रय अथवा निवास स्थान की खोज करने वाली-नी प्र. वि., ए. व. - पलेहिति आलयमालयसिनी, तदा नदी अजकरणी रमेति मं, थेरगा. 307. आलवाल पु./नपुं., [आलवाल], वृक्ष के नीचे वृक्ष के चारों
ओर पानी भरने हेतु बनाया गया गड्ढा या थाला, पेड़ को सींचने के लिए पेड़ के नीचे के भूभाग पर चारों ओर निर्मित गड्ढा - लं' पु., द्वि. वि., ए. व. - आलवालं दुमिन्दस्स बन्धित्वा, चू. वं. 51.78; - लं नपुं., प्र. वि., ए. व. - उदककोट्टकन्ति आलवालं. म. नि. टी. 1(2).249. आलवालक त्रि०, तरुभूल के चारों पार्यों पर निर्मित गड्ढे वाला - के पु., सप्त. वि., ए. व. - आलवालके तरुसेकत्थं
तरुमूलविचिते स्वप्पे जलाधारे, अभि. प. 1011 पर सूची. आलसिक त्रि., आलसी, सुस्त - को पु., प्र. वि., ए. व. - सीलेस्वालसिको हुत्वा, रस. 2.32(रो.); पुब्बेपेस आलसियोयेवा ति वत्वा अतीतं आहरि जा. अट्ट. 3.120; पाठा. आलसिको. आलसिय' नपुं., अलस का भाव. [आलस्य], आलस्य, सुस्ती, अकर्मण्यता, वीर्यहीनता -- यं प्र. वि., ए. व. - आलस्यन्ति आलसियं, स. नि. अट्ठ. 1.90; या तन्दी तन्दियना तन्दिमनकता आलस्यं आलस्यायना आलस्यायितत्तं, अयं वुच्चति "तन्दी, विभ. 403; पाठा. आलसिय; ... आलसस्सकम्मं अलसत्तं अलसता, अलसत्तनं आलस्य, आलसियं वा, मो. व्या. 4.59; अलसस्स भावो आलस्य, क. व्या. 362; - यं द्वि. वि., ए. व. - युवा बली आलसियं उपेतो, ध. प. 280; उद्यानविरियं कत्वा आलसियं अनापज्जित्वाति अत्थो, वि. व. अट्ठ. 32; स. उ. प. के रूप में आगन्तुका., काया., चित्ता के अन्त. द्रष्ट... आलसिय त्रि., अलस का रूपा. तथा उसी से व्यु. [अलस]. आलसी, अध्यवसाय से रहित, अनुद्योगी, शिथिल, पराक्रमहीन - यो पु., प्र. वि., ए. व. - आलसियो कुसीतो .... जा. अट्ठ. 3.120; राजकुम्भो नामेस, ... आलसियो, तदे.; - यं द्वि. वि., ए. व. - राजकुम्भ नाम आलसियं परिस, तदे; - या पु., प्र. वि., ब. व. - तथारूपा किर आलसिया
सकलदिवसं ..., तदे.. आलसियकिलासु त्रि., आलस्य के कारण थका हुआ अथवा व्याधित, आलस्य से पीड़ित - नो पु., प्र. वि., ब. व. - तत्थ किलासुनो अहेसुन्ति न आलसियकिलासुनो, पारा. अट्ठ. 1.141.
आलसियजातिक त्रि., स्वभाव से ही आलसी, आलसी स्वभाव वाला - को पु., प्र. वि., ए. व. - वाराणसिराजा
आलसियजातिको अहोसि, जा. अट्ठ. 3.120. आलसियता स्त्री., अलस + य + ता, आलस्यभाव, सुस्ती, ढीलाढालापन, अनुद्योगी मनोवृत्ति, स. उ. प. में प्रयुक्त, काया.- शरीर का आलस्यभाव - य तृ. वि., ए. व. - आलस्यानुयोगोति कायालसियताय युत्तप्पयुत्तता, दी. नि. अट्ठ. 3.115. आलसियभाव पु., [आलस्यभाव], उपरिवत् – वो प्र. वि., ए. व. - तेनस्स सरीरगरुताय उट्ठाननिसज्जादीस आलसियभावो ईसकं अप्पहीनो विय होति, दी. नि. अट्ठ, 1.250; - वं द्वि. वि., ए. व. - धम्मसभायम्पि तेसं भिक्खूनमेव आलसियभावं निस्साय कथं समठ्ठापेसं. जा.
आलसियमहग्घस त्रि., कर्म. स., आलसी एवं पेटू - सो पु., प्र. वि., ए. व. - पूतिभावं आपादितरुक्खो विय
आलसियमहग्घसो वेदितब्बो, स. नि. अट्ठ. 3.77. आलसियविरहित त्रि., तत्पु. स. [आलस्यरहित], आलस्य से मुक्त, उद्योगी, अध्यवसायी, जागरूक - तो पु., प्र. वि., ए. व. - अनल सोति सातच्चकिरियाय आलसियविरहितो, दी. नि. अट्ठ. 3.178-79; - ता ब. व. - अनलसाति आलसियविरहिता, पाचि. अट्ठ, 162. आलसियब्यसन नपुं., तत्पु. स. [आलस्यव्यसन], आलस्य की लत, आलस्य की बुरी आदत, आलस्य के कारण उत्पन्न संकट --- नादि त्रि., आलस्य से उत्पन्न कष्ट आदि - दीहि तृ. वि., ब. व. - आलसियव्यसनादीहि वा
अभिभूतो, म. नि. अट्ठ. (मू.प.) 1(1).162. आलस्सियाभिभूत त्रि., तत्पु. स. [आलस्याभिभूत], आलस्य से ग्रस्त, आलस्य से बुरी तरह घिरा हुआ, आलस्य में डूबा हुआ – तो पु., प्र. वि., ए. व. - किसो लूखो धमनिसन्थतगत्तो आलस्सियाभिभूतो कच्छपरिकिण्णो अहोसि. ध. प. अट्ट, 1.170.
For Private and Personal Use Only