SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 228
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir आलपन 201 आलम्ब 87. आलपन नपुं., आ + Vलप से व्यु., क्रि. ना. [आलपन], क. व. - संसितो अकत ना, आलम्पायनो ममग्गहि, सम्बोधन, पुकारना, पुकारने अथवा सम्बोधित करने का चरिया. 2.2.5 (पृ. 386): आलम्पायनोति तरीका, सामने किसी को सम्बोधित कर के, हे, ओ, रे, अरे अलम्पायनविज्जापरिजप्पनेन अलम्पायनो... एवं लद्धनामो आदि शब्दों का कथन - नं प्र. वि., ए. व. भिक्खवेति अहितुण्डिकब्राह्मणो, चरिया. अट्ठ. 117; - आलम्पायनोपि येसं कथेतुकामो, तदालपनं सु. नि. अट्ठ. 2.112 - दिब्बोसधेहि अत्तनो सरीरं मक्खेत्वा ..., जा. अट्ठ. 7.29; अभिमुखं कत्वा लपनं आलपनं, क. व्या. 287 पर क. न्या.; मन्त पु., सर्पो के विष का शमन करने वाला आलम्पायन - ने सप्त. वि., ए. व. - पुग्गलालपने चेव धम्मस्सालपने नामक मन्त्र - तं द्वि. वि., ए. व. - अहञ्चेक पिच निज्जीवालपने चा ति भोसद्दो तीस दिस्सति, सद्द. अलम्पायनमन्तं जानामि, जा. अट्ठ. 7.21. 1.171; ख. व्याकरण के विशेष सन्दर्भ में, सम्बोधन आलम्ब' पु.. [आलम्ब], 1. वह, जो किसी का आलम्बन कारक, - ने सप्त. वि., ए. व. - आलपने च, क. व्या. लेकर लटका हुआ हो, लता, परोपजीवी पादप, स. प. के 287; - नाधिवचन नपुं., तत्पु. स., किसी को पुकारने रूप में, - सम्पफुल्ललतालम्बमनुञआगिन्दमण्डिता, सद्धम्मो. अथवा सम्बोधित करने के अर्थ का सूचक कथन - नं प्र. 245; 2. सहारा, आधार, अवलम्बन, स. पू. प. में, - दण्ड वि., ए. व. - अम्भो पुरिसाति आलपनाधिवचनमेतं, पारा. पु., सहारा देने हेतु गृहीत दण्ड या छड़ी -- ण्डं द्वि. वि., ए. व. - आलम्बदण्डं दत्वान, पक्कामि उत्तरामुखो, अप. आलपना स्त्री., आ + Vलप से व्यु., क्रि. ना. [आलपन], 2.103; 3. दार्शनिक सन्दर्भ में, विषय, इन्द्रियों अथवा चित्त पुकारना, सम्बोधित करके कहना, फुसलाना, चापलूसी की द्वारा ग्राह्य रूप, शब्द, गन्ध, रस, स्पृष्टव्य एवं धर्म, बातें करना, दूसरों को ठगने अथवा अपने महत्व को उनके ध्यानभावना का कर्मस्थान (कम्मट्ठान) या आलम्बन - म्बो मन में बैठाने हेतु की गई चिकनी-चुपड़ी बात - ना प्र. प्र. वि., ए. व. - आलम्बो विसयो तेजारम्मणालम्बनानि च, वि., ए. व. - आलपना लपना सल्लपना उल्लपना । अभि. प. 94; - म्बा ब. व. - तदेवालम्बभेदेन समुल्लपना उन्नहना समुन्नहना उक्काचना समुक्काचना अरूपज्झानसम्मतं, आकासो चेव विआणं तदभावो च अनुप्पियभाणिता चाटुकम्यता मुग्गसूप्यता पारिभट्यता, विभ. तग्गतं, चित्तमरूपज्झानस्स आलम्बा चतरो मता, सद्धम्मो. 404; आलपनाति विहारं आगतमनुस्से दिस्वा किमत्थाय । 463-64; स. उ. प. में, पञ्चा.- पांच आलम्बन - भोन्तो आगता? .... भिक्खू गहेत्वा आगच्छामी ति एवं पञ्चद्वारे वत्तमानं पञ्चालम्बं यथाक्कम, ना. रू. प. 239; आदितोव लपना अथ वा ... अत्तुपनायिका लपना - म्बत्थिकता स्त्री., आलम्बनों पर निर्भरता, आलम्बनआलपना, विभ. अट्ठ. 455. सापेक्षता - ता प्र. वि., ए. व. - आलम्बत्थिकता छन्दो, आलपित त्रि., आ + Vलप का भू. क. कृ. [आलपित], ना. रू. प. 85; - गिज्झनरस त्रि., ब. स., वह, जिसकी पुकारा गया, सम्बोधित किया गया, कहा जा चुका, कथित मूलभूत विशेषता, आलम्बन-विषयक लोभ हो- सो पु., प्र. - तो पु., प्र. वि., ए. व. - सन्दिट्ठो च होति, सम्भत्तो च, वि., ए. व. - ... लोभो अपरिच्चागलक्षणो, आलपितो च, जीवति च, जानाति च गहिते मे अत्तमनो आलम्बगिज्झनरसो.... ना. रू. प. 106; - बाहननरस भविस्सतीति, महाव. 387-88; बुद्धहि च आलपितो भिक्खुसङ्घो, त्रि., ब. स., वह जिसकी आधार-भूत विशेषता स. नि. अट्ठ.2.206; - ता पु., प्र. वि., ब. व. - आलम्बनों के साथ टकराहट हो – सो पु., प्र. वि., ए. व. सब्बकामजहस्स भिक्खुनोति कामा आलपिता, पेटको. 235; - आलम्बाहननरसो सन्निरुज्झोति गम्हति, ना. रू. परि. - ते नपुं., सप्त. वि., ए. व. - बुद्धेहि च आलपिते 81. भिक्खसको "भन्ते ति पटिवचनं देति सावकेहि "आवसो ति. आलम्ब पु., व्य. सं., 1. एक प्राचीन वाद्य का नाम, तुरही, स. नि. अट्ठ. 2.206. एक प्रकार का तूर्य वाद्य, 2. तूर्यवादक देवपुत्रों का नाम आलम्पान/आलम्पायन पु., आलम्बान/आलम्बान के - म्बो प्र. वि., ए. व. - आलम्बो गग्गरो भीमो, वि. व. स्थान पर अप., 1. सवेरे का मन्त्र, 2. इस मन्त्र का 166; आलम्बोतिआदि तुरियवादकानं देवपत्तानं एकदेसतो ज्ञाता एक ब्राह्मण, सपेरा, 3. दिव्य औषधियों का नामग्गहणन्ति वदन्ति, तरियानं पनेतं नामग्गहणं. वि. व. शरीर पर लेप करने वाला सपेरा - नो प्र. वि., ए. अट्ठ. 77. For Private and Personal Use Only
SR No.020529
Book TitlePali Hindi Shabdakosh Part 01 Khand 02
Original Sutra AuthorN/A
AuthorRavindra Panth and Others
PublisherNav Nalanda Mahavihar
Publication Year2009
Total Pages402
LanguageHindi
ClassificationDictionary
File Size10 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy