Pali Hindi Shabdakosh Part 01 Khand 02

SR No.: 020529
Original Sutra Author: N/A
Author: Ravindra Panth and Others
Publisher: Nav Nalanda Mahavihar
Publication Year: 2009
Total Pages: 402
Language: Hindi
Classification: Dictionary
File Size: 10 MB

Page 217

आरुहति
190
आरुह/आरूळ्ह पासादमारुय्ह समन्तचक्खु, महाव.6; तमारुयह पलायन्तं चढ़ने अथवा सवार होने का प्रयोजन - त्थाय च. वि., कुमारमनुबन्धि सो, म. वं. 24.38.
ए. व. - कण्डुलो अत्तनो पिढिं आरुहनत्थाय नन्दिमित्तं आरुहति आ + रुह का वर्त, प्र. पु., ए. व., नियमित । ओलोकेसि, थू. वं. 61; यथा वणं आलिम्पेय्य यावदेव
आरोहति के स्थान पर गाथाओं में प्रयुक्त अनियमित रूप आरुहणत्थाय, महानि. 271; - सज्ज त्रि., चढ़ने के लिए [आरोहति], ऊपर चढ़ता है, सवार हो जाता है, सवारी तैयार (सवारी)- ज्जो पु., प्र. वि., ए. व. - रथो गन्त्वा करता है, पकड़ लेता है, ऊपर की ओर जाता है - कुमारं पदक्खिणं कत्वा आरुहनसज्जो हत्वा, अप. अट्ट. आरुहती ति आरुळहो, क. व्या. 591; खुद्दकमातिक आरुहति, 1.265. पारा. अट्ठ. 1.264; - न्ति ब. व. - तमारुहन्ति नारियो, आरुळ्ह/आरूळ्ह त्रि, आ + रुह का भू. क. कृ. जा. अट्ठ. 7.138; तत्थ तमारुहन्तीति तं एवरूपं [आरूढ़], शा. अ., कर्तृ वा./कर्म. वा. में, 1. वह जो सिम्बलिरुक्खं आरुहन्ति, तदे.; न ते थूपमारुहन्ति, अप. चढ़ चुका है, सवार हो चुका है या ऊपर जा चुका है, 1.70; - हाम उ. पु., ब. क. - न मयं रथमारुहाम, थू. सवार, 2. वह, जिस पर चढ़ा जा चुका है अथवा जिस पर वं, 46; - न्ता वर्त. कृ., पु. प्र. वि., ब. व. - यत्थ एके सवार हुआ जा चुका है, सवारी –ळहो पु., प्र. वि., ए. विहअन्ति, आरुहन्ता सिलुच्चयं, थेरगा. 1061; - न्तं व. - आरुहतीति आरुळहो, क. व्या. 591; सो पुरिसो वर्त. कृ., पु., द्वि. वि., ए. व. - तमारुहन्तं खुरसञ्चितं पठम रुक्खं आरुळ्हो, म. नि. 2.32; एक साखं गण्हित्वा गिरि... को चोदये परलोके सहस्सन्ति, जा. अट्ठ. 7.138; पठमं रुक्खं आरुळहो, अ. नि. अट्ट, 2.351; - ळ्हं पु.. तं भवन्तं जलितावुधपहारे असहित्वा जलितखुरेहि सञ्चितं द्वि. वि., ए. व. - तमद्दसा चन्दनसारलित, जलितलोहपब्बतं आरुहन्तं, तदे., - ह अनु., म. पु., ए. आजञमारुळ्हमुळारवण्णं, पे. व. 570; तळाकं आरुळ्हं व. - ... अस्सं आरुहा ति तमाह सो, म. वं. 23.72; - गण्हतो..., पारा. अट्ठ. 1.264; - व्हेन पु., तृ. वि., ए. पेन्तु अनु., प्रेर., प्र. पु., ब. व., चढ़वा दें, रखा दें - व. - नावं ... आरुळ्हेन भुजितबं, पाचि. 104; खळुङ्क सुवण्णपादुका च रथं आरोपेन्तूति अत्थो, जा. अट्ठ. 6.28; आरुळहेन जवसम्पन्नं आजानीयं आरुयह गच्छन्तो विय - हे विधि., प्र. पु., ए. व. – सम्मतोम्हीति आरूहे, जा. गहेतुं न सक्काति अत्थो, जा. अट्ठ. 6.281; - Dहे सप्त. अट्ठ. 7.188; - हि अद्य, प्र. पु., ए. व. - 'पुथुद्दिसा वि., ए. व. - दुतियभागे पन थेरासनं आरुळ्हे आगतानं नमस्सित्वा, पमुखो रथमारुही ति, स. नि. 1(1).271; पठमभागो न पापुणाति, महाव. अठ्ठ. 395; - ळहा पु., प्र. स्थमारुहीति देवानं पमुखो सेट्ठो रथं आरुहि, स. नि. अट्ठ. वि., ब. व. - मनुस्सा पासादेसुपि हम्मियेसुपि छदनेसुपि 1.307; सा मद्दी नागमारुहि, जा. अट्ठ. 7.377; - हिं उ. आरुळ्हा अच्छन्ति, चूळव. 334; - Dहे पु., द्वि. वि., ब. पु., ए. व. - तया सिम्बलिमारुहिन्ति, जा. अट्ठ. 3.78; - व. - आरुहे गामणीयेहि, जा. अट्ठ. 6.56; - म्हानं पु., हिंसु/रुहं अद्य, प्र. पु., ब. व. - 'रथम्पि नाभिरुहिंसूति, ष. वि., ब. व. - आरुळहानं खोभं अकरोन्तो, वि. व. अट्ठ. पारा. अट्ठ. 1.56; तुरिता पब्बतमारुहं सु. नि. 1020; तं 27; - ळ्हं नपुं., द्वि. वि., ए. व. - आरुळहं, ....,
चेतियं अभिरुहिंसु. ... पब्बतमारुहुन्ति, सु. नि. अट्ट. आरोपेतुं न वट्टती ति, पारा. अट्ठ. 1.61; - Dहेन नपुं.. तृ. 2.274; - हिम्ह उ. पु., ब. व. - आरुहिम्ह तदा नावं, वि., ए. व. - 'पिळन्धनेन एकिस्सा मक्कटिया हत्थे भिक्खु चाजीविको चह, अप. 2.101; - हित्वा पू. का. आरुळ्हेन भवितब्बन्ति, जा. अट्ठ. 1.368; ला. अ., रख कृ. - नावं दळहमारुहित्वा, सु. नि. 323; - हितब्बं सं. दिया गया, निविष्ट कर दिया गया, संगृहीत, अन्तर्गत, कृ., नपुं., प्र. वि., ए. व. - लेणं गम्भीरं अहोसि ओतरित्वा प्राप्त, पहुंचा दिया गया – हो पु., प्र. वि., ए. व. - अभिरुहितब म. नि. अट्ट, (म.प.) 2.146; पाठा. आरुहितब्बं; सम्माआजीवो अत्थि चित्तङ्गवसेन पन पाळियं न आरुळहो, -- रुय्हति कर्म. वा., वर्त., प्र. पु., ए. व. - आरोहण ध. स. अट्ठ. 177; - ळ्हं पु., द्वि. वि., ए. व. - द्वेपि किया जाता है, सवार हुआ जाता है, चढ़ा जाता है - सङ्गीतियो आरूळ्हं तिपिटकसहितं साट्ठकथं सब्बं थेरवाद आरुय्हतीति आरोहो, वि. व. अट्ट, 27.
... उग्गहेत्वा ... पारा. अट्ठ. 1.37; - Dहे पु.. सप्त, वि., आरुहन नपुं., आ + रुह से व्यु., क्रि. ना. [आरोहण], ए. व. - पठमपाराजिके सङ्गहमारूळ्हे ..., दी. नि. अट्ठ. ऊपर चढ़ना, सवार होना, सवारी करना - त्थ पु., ऊपर 1.12; - म्हा' पु., प्र. वि., ब. व. - ते पकतिसावका,