________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
आरम्मण
173
आरम्मणगहण
दृब्बलेन विय दण्डादिकं चित्तचेतसिकेहि गव्हतीति आरम्मणं चित्तचेतसिका हि यं यं धम्म आरब्भ पवत्तन्ति, ते ते धम्मा तेसं तेसं धम्मानं आरम्मणपच्चयो नाम, अभि. ध. वि. 211; “यञ्च, भिक्खवे, चेतेति यञ्च पकप्पेति यञ्च अनुसेति आरम्मणमेतं होति विज्ञाणस्स ठितिया" स. नि. 1(2).59; पच्चयो हि इध आरम्मणन्ति अधिप्पेता, स. नि. अट्ठ. 2.62; आरम्मणम्पि हि बाहिरायतनानि विय इध 'बहिद्धा ति वृत्तं, पटि. म. अट्ठ. 2.139; आरम्मणमेतं होतीति एतं चेतनादिधम्मजातं पच्चयो होति, पच्चयो हि इध आरम्मणन्ति अधिप्पेता, स. नि. अट्ट. 2.62; - णं द्वि. वि., ए. व. - न लच्छति मारो आरम्मणं, दी. नि. 3.42; - णेन तृ. वि., ए. व. - आरम्मणेनापि परित्तकेन, पच्चेकबोधिं अनुपापुणन्ति, अप. 1.8; तेन आरम्मणेन रागा विमच्चति, मि. प. 302; - तो प. वि., ए. व. - ... आरम्मणतो जानाति ..., कथाव. 262; - स्स ष. वि., ए. व. - आरम्मणस्स गोचरहो अभिय्यो , पटि. म. 15; सीले पतिद्वाय कम्मट्ठानवसेन गहितस्स आरम्मणस्स भावनापवत्तिहानत्ता गोचरहानत्ता च गोचरहो, पटि. म. अट्ठ. 1.83: - णे सप्त. वि., ए. व. --- आरम्मणे सति पतिद्वा विज्ञाणस्स होति, स. नि. 1(2).58; आरम्मणे सतीति तस्मिं पच्चये सति, स. नि. अट्ठ. 2.62; - णा प्र. वि., ब. व. - आरम्मणा यस्सन सन्ति केचि. सु. नि. 478; आरम्मणाति पच्चया, पुनभवकारणानीति वुत्तं होति, सु. नि. अट्ठ. 2.123; - णे द्वि. वि., ब. व. - आरम्मणे लभित्वान, पहितत्तेन भिक्खुना, मि. प. 385%; पाटियेक्के पाटियेक्के आरम्मणे बन्धतीति, ध. स. अट्ठ. 391; - णेहि तृ. वि., ब. व. - छद्वारिकेहि आरम्मणेहि निम्मथितो, म. नि. अट्ट. (मू.प.) 1(2).193; - णानं प. वि., ब. व. - चक्खादीनं वत्थूनं रूपादीनं आरम्मणानञ्च पटिघातेन समुप्पन्ना सा, ध. स. अट्ठ. 246; - णेसु सप्त. वि., ब. व. - योगिना योगावचरेन आरम्मणेस येव चित्तं उपनिबन्धितब्बं मि. प. 384; ... सब्बेसु रूपादिसु आरम्मणेसु सवनतो सब्बापि रूपतण्हा, ध. प. अट्ट. 2.307; - वसेन तृ./प. वि., प्रतिरू. निपा., क्रि. वि., आलम्बन के कारण, आलम्बन के विषय में - यं विाणद्वितीस ठितं पठमाभिनिब्बत्तिआरम्मणवसेन उपादानं, इदं वुच्चति चेतसिकन्ति, पेटको. 306; अयहि यथा असुभकम्मट्ठानं ... ओळारिकारम्मणत्ता पन पटिकूलारम्मणत्ता च आरम्मणवसेन नेव सन्तं न पणीतं, स. नि. अट्ठ. 3.300.
आरम्मणक नपुं, केवल स. उ. प. के रूप में, आलम्बन, विषय, अप्पमाणा.- प्रमाण से रहित आलम्बन, बहुत बड़ा आलम्बन; तदा.- पांच इन्द्रिय द्वारों में प्रादुर्भूत आलम्बन के ग्रहण हेतु उत्पन्न चित्त की प्रवृत्ति का सोलहवां एवं सत्तरहवां क्षण, जवनक्षण में परिभक्त आलम्बन की कटू अथवा मधुर अनुभूतियों को अंकित करने का क्षण - कं प्र. वि., ए. व. - तदा तेन तुल्यविपाकम्पि, तदारम्मणक सिया, अभि. अव. 393. आरम्मणकथा स्त्री., पांच प्रकार की कथावत्थुओं में से एक - तिस्सो पन सङ्गीतियो अनारुळ्हं धातुकथा आरम्मणकथा असुभकथा आणवत्थुकथा ... कथावत्थूहि... नाम, स. नि. अट्ठ. 2.177. आरम्मणकरण नपुं, तत्पु. स., (किसी वस्तु को) अपना आलम्बन बनाना - णं प्र. वि., ए. व. - गोत्रभुञआणस्स सुविसुद्धनिब्बानारम्मणकरणं, ध, स. अट्ट, 274; आभुजितवसेन वा हि उस्सदवसेन वा आरम्मणकरणं होति, ध. स. अट्ट. 364; -- णेन तृ. वि., ए. व. - आरम्मणकरणेन च निब्बाने पक्खन्दतीति, पारा. अट्ठ.2.33; - तो प. वि., ए. व. - सकायचित्तानं आरम्मणकरणतो अज्झत्तारम्मणं होति, विसुद्धि. 2.58; - सम्पत्ति स्त्री., तत्पु. स., चिन्तन का आलम्बन बनाने की अवस्था की प्राप्ति - कम्मअभावेनेव सम्पन्नाकारेन आरम्मणस्स गहणं आरम्मणकरणसम्पत्ति, विसुद्धि. महाटी. 2.135. आरम्मणकिरिया स्त्री., तत्पु. स., आलम्बन अथवा विषय की क्रिया - य तृ. वि., ए. व. - अत्थो किच्चवसेन
आरम्मणकिरियाय च विदितो, उदा. अट्ठ. 41. आरम्मणकुसल त्रि., तत्पु. स., ध्यान के आलम्बनों के ग्रहण में कुशल - लो पु०, प्र. वि., ए. व. - न समाधिस्मिं आरम्मणकुसलो, स. नि. 2(1).264; न समाधिस्मि आरम्मणकुसलोति कसिणारम्मणेस असलो, स. नि. अट्ठ. 2.318. आरम्मणगोचरसद्द पु., तत्पु. स., आरम्मण शब्द एवं गोचर शब्द - दानं ष. वि., ब. व. - आरम्मणगोचरसदानं एकत्थता वुत्ता, पटि. म. अट्ठ. 2.100. आरम्मणगहण नपुं., तत्पु. स. [आलम्बनग्रहण], आलम्बन का ग्रहण, विषय को पकड़ लेना - णं प्र. वि., ए. व. - आरम्मणग्गहणम्हि चित्तं, पटि. म. अट्ठ. 2.277; - णे सप्त. वि., ए. व. - अज्झत्तिकबाहिरा चस्स पथवी आरम्मणग्गहणे पच्चयो होति, ध. स. अट्ठ. 349; - क्खम
For Private and Personal Use Only