SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 185
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir आयुध 158 आयूहन आयूहक त्रि., आयूह + क से व्यु.. प्रबल प्रयास करने वाला, सक्रिय, उत्सुक - को फू, प्र. वि., ए. व. -- महोसधो, ... वीरियवा आयूहको सङ्गाहको, मि. प. 197. ध. प. अट्ठ. 2.259; - ब्राह्मण पु., कर्म, स., ब्राह्मण जाति वाला प्रशासनिक अधिकारी - णो प्र. वि., ए. व. - एवं नामको राजगहनगरे जिण्णपटिसङ्घरणकारको आयुत्तकब्राह्मणो, अ. नि. अट्ठ. 2.147; - वेस पु., तत्पु. स. [आयुक्तकवेश], प्रशासनिक पदाधिकारी की वेशभूषा - सं द्वि. वि., ए. व. - सेहिनो आयुत्तकवेसं गहेत्वा, ध. प. अट्ठ. 2.8. आयुध नपुं., संभवतः आवुध के स्थान पर संस्कृत के प्रभाववश उत्तरकालीन रचनाओं में प्रयुक्त सं. शब्द [आयुध], हथियार, शस्त्र - धं' प्र. वि., ए. व. – अथायुधं च हेतीत्थी सत्थं पहरणं भवे, अभि. प. 385; आयुधं मेनुभावेन तेसं काये पतिस्सति, म. वं. 7.36; - धं द्वि. वि., ए. व. - आयुधं मम बाहुना गाहेतुं असमत्थोति, चू. वं. 72.106; -धे द्वि. वि., ब. व. - गोपुरद्वा तु दमिळा खिपिंसु विविधायुधे, म. वं. 25.30; - जीवी त्रि., [आयुधजीविन्], हथियारों अथवा शस्त्रों की कुशलता द्वारा अपनी जीविका कमाने वाला, योद्धा - विनो प., प्र. वि., ब. व. - मह रज्जम्हि ये केचि सन्ति आयुधजीविनो एते सब्बे समादाय खिप्पं गन्त्वा पसरह तं आनेस्सथ कुमारंति, चू. वं. 66.6768; -- सम्पहार पु., तत्पु. स., हथियारों अथवा शस्त्रों का प्रहार - रो प्र. वि., ए. व. - आयुधसम्पहारो न साधु सिया, थू. वं. 31(रो.). आयुधीय त्रि./पु., [आयुधीय], हथियारों के सहारे जीविका कमाने वाला, योद्धा, सैनिक - या प्र. वि., ब. व. - हुत्वायुधीया राजूनं अब्भन्तरपवत्तिनो, बलवन्ततरा जाता लद्धद्वानन्तरा तदा, चू. वं. 61.69. आयुर पु.. व्य. सं., वाराणसी के शासक माधव का एक सचिव-रं द्वि. वि., ए. व. - "उपायेन तंतिकिच्छिस्सामी ति आयुरञ्च पुक्कुसञ्चाति द्वे रुओ पण्डितामच्चे आमन्तत्वा ..., जा. अट्ठ. 3.298. आयुसुत्त नपुं., स. नि. के दो सुत्तों का शीर्षक. स. नि. 1(1).128; 129. आयुस्स त्रि., आयु से व्यु. [आयुष्य], आयु को बढ़ाने वाला, स्वास्थ्यवर्धक – स्सं नपुं., प्र. वि., ए. व. - छट्ठियन्तेहि चक्खु आदीहि हिते 'स्सो होति, चक्खुस्सं, आयुस्स, मो. व्या. 4.71; - स्सा पु., प्र. वि., ब. व. - धम्मा आयुस्सा , अ. नि. 2(1).136. आयुस्ससुत्त नपुं., अ. नि. के एक सुत्त का शीर्षक, अ. नि. 2(1).136. आयूहति आ + vऊह का वर्त, प्र. पु., ए. व. [बौ. सं. आयूहति], शा. अ., प्रयास करता है, प्रयत्न करता है, कोशिश करता है, संघर्ष करता है, ला. अ., उत्पन्न करता है, उदित कराने हेतु प्रयास करता है, सामने लाता है, वृद्धि कराता है - सो अप्पवत्तनत्थाय मग्गं आयूहति गवेसति भावेति बहुलीकरोति, मि. प. 297; आयूहति सब्बगत्तेभि जन्तु, स. नि. 1(1).56; नायूहती पारगतो हि सोव, तदे. - हामि उ. पु., ए. व. - यदाख्वाहं, आवुसो, आयूहामि तदास्सु निब्बुय्हामि. स. नि. 1(1).2; - न्ति प्र. पु., ब. व. - पटिसन्धिजननत्थं आयूहन्ति ब्यापार करोन्तीति, विसुद्धि. महाटी. 2.238; - न्तो पु., वर्त. कृ., पु. प्र. वि., ए. व., निशे., बिना किसी प्रयास के - अप्पतिद्वं ख्वाह आवसो, अनायूह ओघमतरिन्ति, स. नि. 1(1).1-2; अनायूहन्ति अनायूहन्तो, अवायमन्तोति अत्थो, स. नि. अट्ट, 1.17; - न्तं वर्त. कृ., नपुं., द्वि. वि., ए. व. - यकिञ्चि कम आयूहन्तं एवं जानाति, म. नि. अट्ठ. (मू.प.) 1(1).350; - तं पु., ष. वि., ब. व. – जयो महाराज पराजयो च, आयूहतं अञ्जतरस्स होति, जा. अट्ठ. 7.175; - माना स्त्री., वर्त. कृ., आत्मने.. प्र. वि., ए. व. - फस्सो फुसन्तोयेव, मनोसञ्चेतना आयूहमानाव, विज्ञाणं विजानन्तमेव, म. नि. अट्ट. (मू.प.) 1(1).218; - युहे विधि., प्र. पु., ए. व. - कोयं मज्झे समुद्दस्मि, अपस्सं तीरमायुहे, जा. अट्ठ. 6.42; ... आयूहति विरीयं करोति, जा. अट्ठ. 6.42; - हि अद्य.. प्र. पु., ए. व. - ननु.... देवदत्तो... कप्पट्ठियं कम्म आयूहि, मि. प. 203; - हिस्सति भवि०, प्र. पु., ए. व. - अपब्बजितोपि अयं मोघपरिसो कप्पट्ठियमेव कम्म आयूहिस्सतीति कारुञ्जेन देवदत्तं पब्बाजेसी ति, मि. प. 117; - हित्वा पू. का. कृ. - कुसलं पन आयूहित्वा ... होति, म. नि. अट्ठ. (उप.प.) 3.193; - हितब्ब सं. कृ. (स. प. के अन्त.) - इदानि आयूहितब्बकम्मानं, अ. नि. अट्ठ. 2.196; - हियमानं वर्त. कृ., कर्म. वा., नपुं., प्र. वि., ए. व. - कम्महि आयूहियमानमेव पटिसन्धिं आकड्कृति नाम, स. नि. अट्ठ. 2.99. आयूहन नपुं., आ + Vऊह से व्यु., क. ना., क. आत्मप्रयास, पुरुषार्थ, या प्रयत्न करना, ख. उत्पन्न कराना, उदित For Private and Personal Use Only
SR No.020529
Book TitlePali Hindi Shabdakosh Part 01 Khand 02
Original Sutra AuthorN/A
AuthorRavindra Panth and Others
PublisherNav Nalanda Mahavihar
Publication Year2009
Total Pages402
LanguageHindi
ClassificationDictionary
File Size10 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy