________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
आयास
154
आयु
आयास पु., आ + Vयस से व्यु. [आयास], शा. अ.. प्रयत्न, प्रयास, श्रम, ला. अ., थकावट, कष्ट, कठिनाई - सो प्र. वि., ए. व. - दाघ आयासे च, आयासो किलमनं सद्द. 2.335; उपायासनिद्देसे आयासनतुन आयासो, पटि. म. अट्ठ. 1.132; - सेन तृ. वि., ए. व. - आयासेन कतं पुज, रस. 1.73 (रो.); - सा प्र. वि., ब. व. - ये आयासा ते उपायासा, नव पदानि यत्थ सब्बो अकुसलपक्खो सङ्गहं समोसरणं गच्छति, पेटको. 247. आयासना स्त्री., आ + ।यस से व्यु., क्रि. ना., प्रयास अथवा प्रयत्न करने की क्रिया - ना प्र. वि., ए. व. - आयासो उपायासो आयासना, पटि. म. 34; -- नट्ठ पु., तत्पु. स., आयासना अथवा प्रयत्न करने का तात्पर्य -तुन तृ. वि., ए. व. - उपायासनिद्देसे आयासनद्वेन आयासो, पटि. म. अट्ठ. 1.132. आयासितत्त नपुं, आयासित का भाव. [आयासितत्त्व],
थकावट से भरे रहने की स्थिति, क्लिन्नता, कष्ट एवं मानसिक व्यथा की दशा - तं प्र. वि., ए. व. - अञ्जतरञतरेन ब्यसनेन समन्नागतस्स अञतरञतरेन दुक्खधम्मेन फुट्ठस्स आयासो उपायासो आयासितत्तं उपायासितत्तं, दी. नि. 2.229; आयासितभावो आयासितत्तं, पटि. म. अट्ठ. 1.132. आयासितभाव पु., उपरिवत् - वो प्र. वि., ए. व. -
आयासितभावो आयासितत्तं, पटि. म. अट्ठ. 1.132. आयिक त्रि., केवल स. उ. प. के रूप में ही प्राप्त, आय वाला, आमदनी वाला - नट्ठायिको पु., प्र. वि., ए. व., दिवालिया, वह, जिसकी आय नष्ट हो चुकी है - यथा परिसो नढायिको सब्बसेसकं गहेत्वा जनस्स परिदीपेय्य, मि. प. 135; यदा देवदत्तो मनुस्सो अहोसि पवने नट्ठायिको, मि. प. 192. आयु नपुं./पु.. [आयुस्, नपुं.], जीवन, जीवन की अवधि, उम्र, जीवनदायिनी शक्ति - यु/यु प्र. वि., ए. व. - आयु तु जीवितं, अभि. प. 155; आयं भोतो होत, मो. व्या. 2.27; पुनरायु च मे लद्धो, दी. नि. 2.211: पुनारायु च मे लद्धोति पुन अञ्जन कम्मविपाकेन मे जीवितं लद्धन्ति, इमिना अत्तनो चतुभावं चेव उपपन्नभावञ्च आविकरोति, दी. नि. अट्ठ. 2.297; - युं द्वि. वि., ए. व. - यागुं देन्तो आयुं देति, महाव. 297; दिब्ब सा लभते आयु, महाव. 385%3B - ना/युसा त. वि., ए. व. - ते असे अतिरोचन्ति, वण्णेन यससायना, दी. नि. 2.153: माता यथा नियं
पुत्तमायुसा एकपुत्तमनुरक्खे, सु. नि. 149; - नो/स्स ष. वि., ए. व. - आयुनो संहानि इन्द्रियानं परिपाको, अयं वुच्चति भिक्खवे, जरा, दी. नि. 2.228; आयुनो .... आयुक्खयचक्खादिइन्द्रियपरिपाकसञ्जिताय पकतिया दीपिता, म. नि. अट्ठ. (मू.प.) 1(1).224; आयुं खो पन दत्वा आयुस्स भागिनी होति, अ. नि. 1(2).73; - स्मिं/म्हि सप्त. वि., ए. व. - किञ्च, भिक्खवे, भिक्खुनो आयुस्मिं? दी. नि. 3.57; अयं पन वस्ससतावसिढे आयुम्हि गमनं आरभि, स. नि. अट्ठ. 1.105; स. उ. प. के रूप में अद्धा., अप्पा., दीघा., पुनरा., ब्रह्मा के अन्त. द्रष्ट; स. पू. प. के रूप में, - अन्तर नपुं.. तत्पु. स., जीवन का अन्तराल, जीवन के क्षणों की अवधि -रं प्र. वि., ए. व. - इदं पन .... भावेत्वा अरहत्तं पत्तस्स आयुअन्तरं परिच्छिन्नमेव होति. विसद्धि. 1.280; आयुअन्तरं नाम जीवितन्तरं जीवनक्खणावधि, विसुद्धि, महाटी. 1.326; - उस्माविज्ञाण नपुं.. द्व. स., आयु, ऊष्मा एवं चेतना - तो प. वि., ए. व. - पेतेति आयुउस्माविआणतो अपगते, पे. व. अट्ठ. 53; - कप्प पु./नपुं., जीवन का निर्धारित समय, जीवनकाल, जीवनावधि- प्पो/प्पं प्र. वि., ए. व. - तत्थ कप्पो नाम महाकप्पो कप्पेकदेसा आयुकप्पोति तिविधो, प.प. अट्ठ. 223; एत्थ च कप्पन्ति आयुकप्पं, दी. नि. अट्ठ. 2.129; - कम्म नपुं॰, द्व. स., आयु एवं कर्म (पुण्यकर्म) - म्मानं ष. वि., ब. व. - आयुकम्मानं समकमेव परिक्खीणत्ता मरणं उभयक्खयमरणं, अभि. ध. वि. टी. 168; - काम त्रि., ब. स. [आयुष्काम], दीर्घायु होने की कामना करने वाला, लम्बी जीवनावधि का अभिलाषी, स्वास्थ्य की कामना करने वाला - मो पु.. प्र. वि., ए. व. - न ..., अरहति अरियसावको आयुकामो आयु आयाचितुं वा अभिनन्दितुं वा आयुस्स वापि हेतु, अ. नि. 2(1).44; - काल पु०, तत्पु. स., जीवन का निर्धारित समय, जीवन की अवधि-लो प्र. वि., ए. व. - वस्ससतसहस्सतो पन पट्ठाय हेट्ठा, वस्ससततो पट्ठाय उद्धं आयुकालो कालो नाम, जा. अट्ठ. 1.59; - कोट्ठास पु., तत्पु. स., आयु का एक भाग, जीवन का एक भाग, जीवन की एक अवस्था - से सप्त. वि., ए. व. - बुद्धा ... पञ्चमे आयुकोट्ठासे बहुजनस्स पियमनापकालेयेव परिनिब्बायन्ति, दी. नि. अट्ठ. 2.129; - क्खय पु., तत्पु. स. [आयुक्षय], आयु का विनाश या अन्त, मृत्यु, जीवन की समाप्ति - यं द्वि. वि., ए. व. - तस्सा आयुक्खयं ञत्वा, देविन्दो एतदब्रवि, चरिया. 3783;
For Private and Personal Use Only