________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
आनञ्ज
93
आनञ्ज
ज्जेन तृ. वि., ए. व. --- विपाकानेजेन विपाकविज्ञआणं उपगत होति. स. नि. अट्ठ. 2.69; 2. त्रि., अविचल, स्थिर, चंचलता से रहित, गतिरहित - जो पु., प्र. वि., ए. व. - चत्तारो सतिपट्टाना चत्तारो विहारा दिब्बो ब्रह्मा अरियो आनेजो चत्तारो, पेटको. 326; - जं पु., द्वि. वि., ए. व. - इधाहं, आवुसो, सप्पिनिकाय नदिया तीरे आनेज समाधि समापन्नो, पारा. 145; आनेज समाधिन्ति अनेज अचलं कायवाचाविष्फन्दविरहितं चतुत्थज्झानसमाधि, पारा. अट्ठ. 2.92; - जेन पु., तृ. वि., ए. व. - तेन खो पन समयेन भगवा आनेञ्जन समाधिना निसिन्नो होति. उदा. 97; आनेजसमाधिनाति चतुत्थझानपादकेन अग्गफलसमाधिना, उदा. अट्ठ. 149; स. पू. प. के रूप में, - कथा- स्त्री., आनेञ्ज या अविचल स्थिति के विषय में कथन - आनेञ्जकथा कथा. 495-496; इदानि आनेञ्जकथा नाम होति, प. प. अट्ठ. 279; - कारण- नपुं, हाथी को अविचल या अचल बना देना, स्थिरीकरण - णं द्वि. वि., ए. व. - सो आनेज कारणं कारियमानो नेव पुरिमे पादे चोपेति न पच्छिमे पादे चोपेति, म. नि. 3.174; तोमरहत्था मनुस्सा परिवारेत्वा आनेञ्जकारणं कारेन्ति, जा. अट्ठ. 1.397; - कारित त्रि., स्थिर या अचल बने रहने के लिए सुशिक्षित (हाथी) -- तो पु., प्र. वि., ए. व. - सुभानुरूपो आयासि, आनेञ्जकारितो विय, अप. 1.23; आनेञ्जकारितो वियाति तोमरादीहि कारितो आनेञ्जो हत्थी विय, अप. अट्ठ. 1.238; - पटिसंयुत्त त्रि., स्थिरता या अचल स्थिति के साथ जुड़ा हुआ - त्ताय स्त्री., तृ. वि., ए. व. - आनेञ्जपटिसंयुत्ताय च पन कथाय कच्छमानाय न सुस्सूसति, म. नि. 3.39; आनेञ्जपटिसंयुत्तायाति आनेजसमापत्तिपटिसंयुत्ताय, म. नि. अट्ट. (उप.प.) 3.34; - प्पत्त त्रि०, [बौ. सं. आनेञ्ज्यप्राप्त], अविचल अथवा अबाधित अवस्था को प्राप्त - तो पु., प्र. वि., ए. व. - कथञ्च, भिक्खवे, भिक्खु आनेञ्जप्पत्तो होति? अ. नि. 1(2).212; - त्तं नपुं., प्र. वि., ए. व. - अमिस्सीकतमेवस्स चित्तं होति, ठितं, आनेञ्जप्पत्तं, वयञ्चस्सानुपस्सति, महाव. 256; आनेञ्जप्पत्तन्ति अचलनप्पत्तं, महाव. अट्ठ. 345; - प्पत्ति स्त्री., अविचल अवस्था की प्राप्ति, नित्यभाव में स्थिति - ... निच्चलभावेन अवठ्ठानं आनेञ्जप्पत्ति, विसुद्धि महाटी. 2.7; - मय त्रि., स्थिरता अथवा अचलभाव से भरा। हुआ - या पु., प्र. वि., ब. व. - तिविधा सङ्घारा पुञमया अपुञ्जमया आनेजमया, तप्पच्चया विज्ञआणं, पेटको. 306%3;
-विहारसमापत्ति स्त्री., तत्पु. स., अचल अथवा अकम्पित अवस्था की प्राप्ति - भगवता सद्धि आनेञ्जविहारसमापत्तिधम्मपरिभोगेन एकपरिभोगा अहेसुं सु. नि. अट्ठ. 2.43; ध. प. अट्ठ. 2.305; - वोहार पु., आनेज शब्द का व्यवहार में सामान्य प्रयोग - रो प्र. वि., ए. व. - आरम्मणविभागेन चतुबिधं अरूपावचरज्झानन्ति एतेसं पञ्चन्नं झानानं आनेजवोहारो, उदा. अट्ठ. 150; - संयोजन नपुं, तत्पु. स., नीचे के छ ध्यानों की छ प्रकार की समापत्तियों के साथ लगाव या बन्धन - नेन तृ. वि., ए. व. - आनेजसंयोजनेन हि खो विसंयुत्तो आकिञ्चआयतनाधिमुत्तो पुरिसपुग्गलो ति, म. नि. 3.40%; आनेञ्जसंयोजनेन हि खो विसंयुत्तोति आनेञ्जसमापत्ति संयोजनेन विसंसट्ठो, म. नि. अट्ठ. (उप.प.) 3.34; - सङ्खार पु., तत्पु. स. [बौ. सं. आनेञ्ज्याभिसंस्कार], ध्यानभावना द्वारा उदित चार अरूप ध्यानों की चार प्रकार की कुशल चेतना - रो प्र. वि., ए. व. - तथेवानेजसतारो, अरूपावचरभूमियं, अभि. अव. 575; तथेवानेञ्जसवारो, एकारूपभवे पुन, तदे.; तथेवानेञ्जसवारो न इञ्जति न फन्दति न चलतीति आनेज, आनेञ्जञ्च तं सवारो चाति आनेजसद्धारो, अभि. अव. पु. टी. 1.79; भावनावसेनेवपवत्ता चतस्सो अरूपावचरकुसलचेतना आनेजाभिसङ्खारो नाम, अभि. अव. अभि. टी. 2.64; - सञा स्त्री., अविचलता अथवा ध्यान भावना को प्राप्त चित्त की स्थिरता या चेतना -- या च सम्परायिका रूपसआ, या च आनेजसासब्बासा , म. नि. 3.47; - सञी त्रि., अचलभाव अथवा ध्यान में प्राप्त चित्त के अविचल भाव की चेतना से युक्त - चिनो पु., च. वि., ए. व. - आनेञ्जसचिनो असआयतनं समापन्नस्स आकिञ्चआयतनसहगता मनसिकारा समुदाचरन्ति, पेटको. 267; - सप्पाय त्रि०, चित्त की स्थिरता पाने में लाभदायक या हितकर - या स्त्री., प्र. वि., ए. व. - "अयं भिक्खवे, पठमा आनेञ्जसप्पाया पटिपदा अक्खायति, म. नि. 3.46; इति, खो, आनन्द, देसिता मया आनेजसप्पाया पटिपदा, देसिता आकिञ्चायतनसप्पाया पटिपदा, म. नि. 3.49; - समाधि पु., अविचल-भाव लाने वाला ध्यान, चित्त की स्थिरता से युक्त समाधि, चौथे अरूप-ध्यान की समाधि - ना तृ. वि., ए. व. - इमानि च पञ्च भिक्खुसतानि सब्बेव आनेञ्जसमाधिना निसीदिम्हा ति, उदा. 98; आनेजसमाधिनाति चतुत्थज्झानपादकेन
For Private and Personal Use Only