________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अच्छकजी/अच्छकञ्जिका
55
अच्छर
परिवर्तित अच्छ रूप में प्राप्त, तत्रैव द्रष्ट.; 3. त्रि., [अच्छ], स्वच्छ, निर्मल, विमल, साफ-सुथरा - च्छो पु., प्र. वि., ए. व. - ... अच्छो पसन्नो विमलो गभीरप्पभुती तिसु, अभि. प. 670; अयं खो मणि वेळुरियो सभो ... अच्छो विप्पसन्नो अनाविलो ..., दी. नि. 1.67; - च्छं नपुं.. प्र. वि., ए. व. - अच्छं भवेय्य उदकं विप्पसन्नं अनाविलं, मि. प. 32. अच्छकजी/अच्छकञ्जिका स्त्री., साफ-सुथरा दलिया, स्वच्छ खिचड़ी अथवा तरल पेय, स्वच्छ मांड़ - जिं द्वि. वि., ए. व. - अनुजानामि, भिक्खवे, अच्छकञ्जिन्ति, महाव. 283; अच्छकञ्जियन्ति तण्डुलोदकमण्डो, महाव. अट्ठ, 353. अच्छगल्ल/अच्छगल्लक पु., श्रीलङ्का के एक प्राचीन बौद्ध-विहार का नाम - अरिद्वपादे मकुलक, पुरिमायच्छगल्लक, म. वं. 21.6. अच्छति अस/आस का वर्तः, प्र. पु., ए. व., किसी स्थान पर है, विद्यमान है, बैठता है, आसीन है - ... अग्गिं परिचरन्तो अच्छति, दी. नि. 1.89; कायं बलाका रुचिरा, काकनीळस्मिमच्छति, जा. अट्ठ. 2.303; - सि, म. पु., ए. व. - ... अग्यागारं करित्वा अग्गिं परिचरन्तो अच्छसि साचरियको, दी. नि. 1.90; सिब्बमच्छसीति सिब्बन्तो अच्छसि. जा. अट्ठ. 4.23; - च्छामि, उ. पु., ए. व. - ... बहिमुखो येव पन अच्छामि, मि. प. 99; -न्ति, प्र. पु.. ब. व. - ... छब्बग्गिया भिक्खू थेरेसु भिक्खूसु उक्कुटिकं निसिन्नेसु ... आसनेसु अच्छन्ति, महाव. 212; - रे, प्र. पु.. ब. व., आत्मने. - दहरा बुद्धा च अच्छरे, जा. अट्ठ. 6.53; अच्छरेति वसन्ति, तदे.; - च्छाम अनु., उ. पु., ब. व. - एवं सन्ते किं निक्कम्मा अच्छाम, जा. अट्ठ. 3.187; - स्सु अनु., म. पु., ए. व. - अच्छस्सु तावाति आह, ध. प. अट्ठ. 1.106; इधेव ताव अच्छस्सु ..., जा. अट्ठ. 6.22; - थ। अनु., म. पु.. ब. व. - तुम्हे इधेव समणधम्म करोन्ता अच्छथ, जा. अट्ठ. 4.273; - च्छे विधि., प्र. पु., ए. व. - यतं चरे यतं तितु, यतं अच्छे यतं सये, इतिवु. 84; - च्छि अद्य०, प्र. पु., ए. व. - अथेकं विटपं अभिरुहित्वा निलीनो अच्छि, जा. अट्ठ. 3.24; - च्छिं, उ. पु., ए. व. - अच्छाहन्ति अछि अहं अवसिन्ति अत्थो, जा. अट्ठ. 6.20; - च्छि, प्र. पु., ब. व. - ... इमिना उपायेन अवमासमत्तं भूमियमेव अच्छिसु. ध. प. अट्ठ. 1.179; - स्सति भवि., प्र. पु., ए. व. - ... न खो पनायं एत्तक कालं निक्कम्मकोव अच्छिरसति, जा. अट्ठ. 6.265-6; - स्सन्ति , प्र. पु., ब. व. - इमायपिमे आयस्मन्तो रतिया अच्छिस्सन्तीति,
पारा. 251; - तुं निमि. कृ. - ... सीसं मे रुज्जति, पिट्टि मे रुज्जतीति वत्वा अच्छितुं लभन्तियेव, ध. प. अट्ठ. 1. 252; - तब् सं. कृ. - ... अतिसम्बाधे ओकासे चतुकोटेन चतुसङ्कटितेनेव हुत्वा अच्छितब्ब, जा. अट्ठ. 3.213. अच्छत्त/अछत्त नपुं., छत्र का निषे. [अछत्र], वह वस्तु, जो छत्र नहीं है, छाता से इतर वस्तु - अछत्तं छत्तमिव
आचरति छत्तीयति, क. व्या. 438. अच्छन्दक नपुं., केवल भत्तच्छन्दक शब्द में स. उ. प. के रूप में ही प्रयुक्त, इच्छा का अभाव, अनिच्छा, अकामना, द्रष्ट, अच्छन्दिक आगे. अच्छन्दिक/अच्छन्दक त्रि., आर्यमार्ग पर चलने की इच्छा से रहित - को पु., प्र. वि., ए. व. - अस्सद्धो च होति, अच्छन्दिको च, दुप्पओ च, अ. नि. 2(2).136; - का ब. व. - ये ते पुग्गला कम्मावरणेन समन्नागता ... अस्सद्धा अच्छन्दिका दुप्पा एळा ..., पु. प. 119; अच्छन्दिकाति अपच्चनीक - पटिपदायं छन्दविरहिता, विसुद्धि. 1.169. अच्छन्न 1. त्रि., छन्न का निषे. [अछन्न], न ढका हुआ, नहीं छाया हुआ, बिना छत वाला, आवरणरहित, खुला हुआ - छादेती ति छन्नो, सुच्छन्नो, अच्छन्नो, क. व्या. 584; - तल त्रि., बिना छत वाली (कुटी) - लाय स्त्री., ष. वि., ए. व. - उपरिवेहासकुटियाति उपरि अच्छन्नतलाय द्विभूमिककुटिया वा .... पाचि. अट्ठ. 42; 2. त्रि., [आच्छन्न], अच्छी तरह से ढका हुआ, भलीभांति आवृत, चारों ओर से आच्छादित - न्नो पु.. प्र. वि., ए. व. - क्याहं तेन अच्छन्नोपि करिस्सामि याहं न परिभुञ्जिस्सामी ति, पारा. 327; - न्नं नपुं.. प्र. वि., ए. व. - अच्छन्नन्ति निमुग्गं, जा. अट्ठ. 3.284. अच्छम्भी त्रि., छम्भी का निषे., निर्भय, निडर, भयरहित - परिस्सयानं सहिता अछम्भी, सु. नि. 42; थद्धभावकरभयाभावेन अछम्भी, सु. नि. अट्ठ. 1.70; यदि समणपरिसं. विसारदो उपसङ्कमति अमडुभूतो अभीरू अच्छम्भी ... परिसं उपसङ्कमति, मि. प. 307; पाठा. अछम्भी; - ता स्त्री॰, भाव॰ [अच्छम्भितत्व], निर्भयता, भयरहित होने की स्थिति - अभेज्जपरिसता अच्छम्भिता दुप्पधंसिता, खु. पा. अट्ठ. 23; अच्छम्भितडेन उसभसदिसताय उसमें ध. प. अट्ठ. 2.416. अच्छर नपुं. अद्भुत, आश्चर्य - आभुसो चरितब्बन्ति अच्छरियं, एवं अच्छर, अच्छेरं, क. व्या. 633; - रे सप्त. वि., ए. व. - भये कोधे पसंसायं, तुरिते कोतूहलच्छरे, सु. नि. अट्ठ. 1. 122, द्रष्ट. अच्छरिय (आगे).
For Private and Personal Use Only