________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अरिसक 576
अरुण अरसावोति अरिसभगन्दरमधुमेहादीनं वसेन असुचिपग्घरणकं सरवनं पविसेय्य, स. नि. 2(2).196; अरुगत्तो ति वणसरीरो, पाचि. अट्ठ. 143.
स. नि. अट्ठ. 3.107. अरिसक त्रि, तत्पु. स. [अरिस्वक]. शत्रुओं से सम्बद्ध, अरुचि स्त्री.. [अरुचि], शा. अ. रुचि का अभाव, अप्रियता, शत्रुभूत, शत्रु जैसा - कं नपुं.. द्वि. वि., ए. व. - लोभस्स अच्छा या मन पसन्द न लगना, ला. अ. भूख की कमी, न वसं गच्छे हनेय्यारिसकं मनं. ... हनेय्यारिसकं मनन्ति अजीर्णता - या तृ. वि., ए. व. - कुमारो निवत्तितुकामो अन्तो उप्पज्जमानानं नानाविधानं लोभसत्तून सन्तकं मनं. अरुचिया गच्छन्तो सत्थुगारवेन पत्तं गण्हथा ति वत्तुं न लोभसम्पयुत्तचित्तं हनेय्याति अत्थो, जा. अट्ठ. 4.316. सक्कोति, ध, प. अट्ठ 1.67; भन्ते, तुम्हे एतेसं अरुचिया अरिसरोग पु., तत्पु. स. [अर्शरोग], बवासीर का रोग - गो सील देथ, जा. अट्ठ. 3.147; - सूचनत्थ त्रि., ब. स. प्र. वि., ए. व. - अंसाति अरिसरोगो, महानि. अट्ठ. 47; सद्द. [अरुचिसूचनार्थ], अरुचि या असहमति के अर्थ वाला - 2.567.
त्थे पु., सप्त. वि., ए. व. - किर इति अनुस्सवत्थे अरिसङ्गर पु., तत्पु. स. [अरिसङ्गर]. शत्रुओं के साथ संग्राम अरुचिसूचनत्थे च, सद्द. 3.898. -- रे सप्त. वि., ए. व. - रम्मे पुलत्थिनगरे, वसं वीतारिसंगरे, अरुच्चन नपुं०, रुच से व्यु., क्रि. ना. का निषे, शा. अ. चू, वं. 74.181.
रुचिकर न लगना, अच्छा न लगना, ला. अ. आहार अच्छा अरिसङ्घ पु., तत्पु. स. [अरिसङ्घ]. शत्रुओं का समूह - घा प्र. न लगना- रोग पु., कर्म. स., ऐसा रोग, जिसमें भोजन वि., ब. व. - सूरा पुरे रणमुखे विजितारिसंघा. तेल. 16-17. अच्छा न लगे- गो प्र. वि., ए. व. - अरोचको आहारस्स अरु पु./नपुं.. [अरुष], व्रण, घाव, जख्म - अय्यं त्वरु वणो अरुच्चनरोगो, लीन. (दी.नि.टी.) 2.172. नित्थी, फोटो तु पिळका भवे, अभि. प. 324; - रु नपुं., द्वि. अरुच्चनक त्रि., (रुच से व्यु.. क्रि. ना. रुच्चन से व्यु., वि., ए. व. -- कायो वा काये अरु वा न मक्खेतब्ब, पारा.. रुच्चनक का निषे. [अरोच्यनक], अरुचिकर, अनुपयुक्त, अट्ठ. 2.269; - रूनं ष. वि., ब. व. - तेसंयेव अरून रुचि उत्पन्न न कराने वाला - के नपुं., वि. वि., ए. व. पक्कत्ता पक्कगत्तो, स. नि. अट्ठ. 3.107.
-- कायकम्मादीस कोचि दोसोति पच्चवेक्खन्तो अत्तनो अरुकूपमचित्त त्रि., ब. स., पुराने व्रण या घाव के समान अरुच्चनकं किञ्चि कम्म अदिस्वा, ध.प. अट्ट, 1.143; चित्त वाला - तो पु., प्र. वि., ए. व. - अरुकूपमचित्तो अम्हाकं छाया विय तुम्हे अमुञ्चित्वा विचरन्तानं अरुच्चनक पुग्गलो, विज्जूपमचित्तो पुग्गलो, वजिरूपमचित्तो पुग्गलो, नाम अस्थि, स. नि. अट्ठ. 3.247. अ. नि. 1(1).147; अरुकूपमचित्तोति पुराणवणसदिसचित्तो, अरुज त्रि०, ब. स. [अरुज], नीरोग, स्वस्थ, व्याधिमुक्त, अ. नि. अट्ट. 2.93.
बाधामुक्त - जं नपुं., द्वि. वि.. ए. व. - अमरं अजरं अरजं अरुकाय पु., कर्म. स., ऐसा शरीर, जिसमें व्रण ही व्रण हों, अरुजं अधिगच्छति सन्तिपदं पन सो, विन. वि. 2443. घावों से भरा शरीर - यं द्वि. वि., ए. व. - पस्स चित्तकतं अरुण' पु./नपुं. तथा त्रि., [अरुण, सूर्य का सारथि]. क बिम्ब, अरुकायं समुस्सितं. ध. प. 147; थेरगा. 7693; प्रभातकाल में सूर्योदय से पूर्व आकाश पर प्रकट लालिमा, अरुकायन्ति नवन्नं वणमुखानं वसेन अरुभूतं काय, ध. प. दिन की पहली किरण या आभा - णो प्र. वि., ए. व. - अट्ठ. 2.60.
सूरस्सोदयतो पुब्बट्टितरंसि सिया रुणो, अभि. प. 65; इदानि अरुक्ख त्रि., ब. स. [अवृक्ष], वृक्षरहित, बिना पेड़ वाला/वाली अरुणो उग्गमिस्सती ति सम्मासम्बोधिध पापुणि, - क्खं पु., वि. वि., ए. व. - ते में परियोनन्धिस्सन्ति, सब्ब तापत्तिसमनन्तरमेव च अरुणो उग्गच्छति, उदा. अरुक्खं मं करिस्सरे, जा. अट्ठ. 3.352; करिस्सरेति अथेव अट्ठ. 41; ख. उट्ठापेसि के साथ प्रयुक्त होने पर प्रातःकाल परियोनन्धित्वा मं अरुक्खमेव करिस्सन्ति सबसो भञ्जिस्सन्ति, होने की प्रतीक्षा की, सूर्य को उदित कराया - णं द्वि. वि., जा. अट्ट. 3.353.
ए. व. - ... ठितकोव अरुणं उछापेसि, जा. अट्ठ. 1.111; अरुगत्त त्रि., ब. स. [अरुगात्र], वह, जिसके शरीर के .... अरुणं नो उछापेही ति कन्दिसु, ध. प. अट्ठ. 1.27; - णे विभिन्न अङ्गों में घाव ही घाव हों - त्तो पु.. प्र. वि., ए. व. सप्त. वि., ए. व. - भिज्जमाने, रुणे वस्सि महामेघो - कुटी पुरिसो अरुगत्तो पक्कगत्तो किमीहि खज्जमानो, म. महीतले. म. वं. 37.197; ग. नपुं, 1. सूर्य, प्रातःकालीन नि. 2.184; सेय्यथापि, भिक्खवे, परिसो अरुगत्तो पक्कगत्तो लालिमा - बोधिसत्तस्सपि धम्म कथेन्तरसेव अरुणं उद्यहि,
For Private and Personal Use Only