Pali Hindi Shabdakosh Part 01 Khand 01

SR No.: 020528
Original Sutra Author: N/A
Author: Ravindra Panth and Others
Publisher: Nav Nalanda Mahavihar
Publication Year: 2007
Total Pages: 761
Language: Hindi
Classification: Dictionary
File Size: 29 MB

Page 581

अय्यक
554
अरं
अय्य उत्तियनामकोति अय्यस्स उत्तियस्स नामको ब. व. - सुसानेपि... उम्मारेपि अय्यवोसाटितकानि सामं उत्तियनामको ति वुच्चति, म. वं. टी. 390 (ना.).
गहेत्वा .... पाचि. 123; अय्यवोसाटितकानीति एत्थ अय्या अय्यक पु.. [आर्यक], क. पितामह, कोई भी आदरणीय वुच्चन्ति कालकता पितिपितामहा वोसाटितकानि वुच्चन्ति व्यक्ति - अय्यको तु पितामहो, अभि. प. 247; - को प्र. वि., तेसं अत्थाय सुसानादीसु छड्डितकानि खादनीयभोजनीयानि, ए. व. - धम्मेन मे गोतम अय्यकोसी ति, थेरगा. 5363 पाचि. अट्ठ. 97; दसमे अय्यवोसाटितकानीति पितुपिण्डरसेतं अय्यकोसीति पितामहो असि, थेरगा. अट्ठ. 2.147; ततो मे अधिवचनं, सारत्थ. टी. 3.63. अय्यको तुट्ठो, अप. 2.237; - कं द्वि. वि., ए. व. - अय्यकं अय्यसमा स्त्री., प्र. वि., ए. व. [आर्यासमा], मालकिन चोदेन्तो इमं गाथमाह, जा. अट्ठ. 7.360; - केन तृ. वि., ए. के समान, स्वामिनी जैसा/जैसी, सात प्रकार की व. - अय्यकेन सद्धिं निपज्जि, जा. अट्ठ. 4.41; - स्स ष.. भार्याओं में से एक - कतमा सत्त ? वधकसमा, वि., ए. व. - पिता मे अय्यकस्स मतकालतो पट्ठाय चोरीसमा, अय्यसमा, मातासमा ... दासीसमा, अ. नि. सोकाभिभूतो, चरति, जा. अट्ठ. 3.134; ख. स्वामी, प्रभु, 2(2).229. अधिपति - कानं ष. वि., ब. व. - ... अय्यकानं दण्डभयेन अय्या स्त्री., [आर्या], उदात्त या उत्तम स्थिति वाली नारी, भीता, थेरीगा. अट्ठ. 227; - कुल नपुं.. तत्पु. स. गृहस्वामिनी, स्वामिनी, मालकिन, भिक्षुणी - य्या प्र. वि., ए. [आर्यककुल], पितामह का कुल, दादा का वंश- ले सप्त. व. -- अथ अय्या जिनदत्ता, थेरीगा. 429; सुखुमाली वत वि., ए. व. - दारका अय्यककुले वड्डन्ति, जा. अट्ठ. 1.122; अय्या, जा. अट्ठ. 7.273; - य्ये संबो., ए. व. - सुणातु मे, - पय्यक पु.. व. स. [आर्यकप्रार्यक], पितामह एवं प्रपितामह, अय्ये, सङ्घो, पाचि. 324; सन्तप्पयित्वा अवचं, अय्ये इच्छामि दादा एवं परदादा - दयो प्र. वि., ब. व. - इमं एत्तक पब्बजितु, थेरीगा. 431; - य च०/ष. वि., ए. व. - यस्सा धनरासिं अय्यकपय्यकादयो अत्तना सद्धिं गहेत्वा..., अ. नि.. अय्याय खमति इत्थन्नामाय च भिक्खुनीनं समनुसासना अट्ठ. 1.194; - कानं ष. वि., ब. व. - एत्तक ...., पाचि. 324; - य्या संबो., ए. व. - अय्या छब्बग्गिया अय्यकपय्यकान'न्ति याव सत्तमा कुलपरिवट्टा धनं इधेव आगन्त्वा अम्हे ओवदन्तीति, पाचि. 429; - यो संबो. आचिक्खित्वा .... जा. अट्ठ. 1.3.
ब. व. - उद्दिष्वा खो, अय्यायो, अट्ठ पाराजिका धम्मा, पाचि. अय्यका/अय्यिका स्त्री०, अय्यक से व्यु., क. नानी मां, 298; - नं ष. वि., ब. व., - भिक्खुनिया निस्सग्गियो मातामही - मातामही तु अय्यका, अभि. प. 245; - का प्र. अय्यानं निस्सट्ठो, पाचि. 331. वि., ए. व. - पसेनदिस्स कोसलस्स अय्यिका कालङ्कता अय्यक पु., [आर्यक], किसी दास का स्वामी - का' प्र. वि., होति, चूळव. 299; - कं द्वि. वि., ए. व. - रेवतस्स अय्यिक ब. व. - अय्यका पस्सित्वा एवमाहंसु, महाव. 96; - का? वन्दापेत्वा ..., अ. नि. अट्ठ. 1.175; - य तृ. वि., ए. व. - स्त्री., प्र. वि., ए. व. [आर्यिका], मालकिन, स्वामिनी - एका दारिका अय्यिकाय सद्धि अवसेसा अहोसि.जा. अट्ठ. अय्यका च पुरे अहं, थेरीगा. 159. 1.118.
अर गमन या गति अर्थ वाली एक धातु - अर नासे गते अय्यकाकाळक पु.. वृषभ के रूप में जन्म ग्रहण करने वाला च, धा. मं. 61; अर गतियं अरति अत्थं अत्थो उतु, सद्द. एक बोधिसत्व - को प्र. वि., ए. व. - सो अय्यकाकाळको 2.432. त्वेव नाम पञआयित्थ जा. अट्ठ. 1.193.
अर पु., [अर], गाड़ी के पहिए का अर या तिल्ली, पहिए का अय्यकानी स्त्री., अय्यका का समाना., नानी मां - मातुल अर्धव्यास - रो प्र. वि., ए. व. - एको सतिसङ्घातो अरो इच्चेवमादीनमन्तो आनत्तमापज्जते ईकारप्पच्चये परे, एतस्साति एकारो, उदा. अट्ठ. 301; - रानं ष. वि., ब. व. मातुलानी, अय्यकानी, वरुणानी, क. व्या. 98.
- अरानं चक्कनाभीनं, इंसानेमिरथरस च, जा. अट्ठ.4.187; अय्यमित्त पु., मित्तथेर का दूसरा नाम - स्स ष. वि., ए. व. अरानम्पि सवङ्कत्ता सदोसत्ता सकसावत्ता ..., अ. नि. 1(1).
- तव भातिकस्स अय्यमित्तस्स आगतकाले भत्तं पचित्वा ___ 135; - रा प्र. वि. ब. व. - अरापि अवका अदोसा अकसावा, ...., म. नि. अट्ठ. (मू.प.) 1(1).304.
अ. नि. 1(1).135. अय्यवोसाटितक त्रि., दादा, परदादा आदि पूर्वजों को अरं अ., क्रि. वि. [अरं], शीघ्रता से, जल्दी से, तेजी से - अर्पित, पितरों को अर्पित (पिण्ड) - कानि नपुं., द्वि. वि., आसु तुण्हभरं, अभि. प. 40; तुल. अमर. 1.1.