________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अमणि
522
अमतगामी वाला, अमद्यपायी, वह, जो मदिरा या सुरा न पीता हो - पो निर्वाण, मृत्यु की पकड़ के बाहर की अवस्था, मृत्यु से मुक्ति पु., प्र. वि., ए. व. - कच्चि अमज्जपो तात .... जा. अट्ठ की अवस्था - असङ्घतं शिवममतं सुदुडुसं. अभि. प. 7; 6.28; अमज्जपो अहं पुत्त, तदे; - पा ब. व. - अमज्जपा अपवग्गे च सलिले सुधायं अमतं पदं, अभि. प. 975; - तं' मज्जरहा पिवन्तु, जा. अट्ठ. 7.225; - पायक त्रि०, प्र. वि., ए. व. - ओदहथ, भिक्खवे, सोतं, अमतमधिगतं. [अमद्यपायक], मद्य न पीने वाला - को पृ., प्र. वि., ए. महाव. 12-13; अमतं अज्जापि च लभनीयमिदं, थेरीगा. व. - अनुसूयको अहं देव, अमज्जपायको अहं, जा. अट्ठ. 515; खेमं अमतगामिनन्ति एत्थ खेमन्तिपि अमतन्तिपि 2.160; - सञी त्रि., मद्य की संज्ञा न रखने वाला, 'यह निब्बानस्सेव नाम. म. नि. अट्ठ. (म.प.) 2.157; नशीलेपन से मुक्त है', इस प्रकार से समझने वाला - ञी अमतमधिगतन्ति अमतं निब्बानं मया अधिगतन्ति दस्सेति, पु., प्र. वि., ए. व. - अमज्जे अमज्जसञी अनापत्ति, महाव. अट्ठ. 236; - तं द्वि. वि., ए. व. - यो पठमं अमतं पाचि. 150.
अधिगच्छति.... महाव. 45; - स्स ष. वि., ए. व. - सत्था अमणि त्रि., ब. स. [अमणि], मणिरहित, मणि से भिन्न - नो अमतस्स कोविदो, थेरगा. 21; भावेति मग्गं अमतस्स णिं नपुं.. वि. वि., ए. व. - यथा मायाकारो अमणियेव पत्तिया ति, थेरगा. 35; - ते सप्त. वि., ए. व. - तस्मिञ्चे उदकं मणिं कत्वा दस्सेति, ध. स. अट्ठ. 334.
अमते अक्खाते ..., स. नि. 1(1).223; ला. अ. ख. जल, अमण्डनसील त्रि., [अमण्डनशील], वह, जो मण्डन या पानी - अपवग्गे च सलिले सुधायं अमतं मतं, अभि. प. विभूषण का प्रेमी न हो अथवा शौकीन मिज़ाज़ का न हो, 975; नीरञ्च केबुकं पानि अमतं एलमेव च, सद्द. 2.408; सरल, सादगी प्रिय - लो पु., प्र. वि., ए. व. - अचपलोति 2. त्रि., [अमृत], अमृत के समान मधुर एवं उत्तम - ता अमण्डनसीलो, जा. अट्ठ. 7.188.
स्त्री., प्र. वि., ए. व. - सत्यं वे अमता वाचा, सु. नि. 455; अमण्डना स्त्री., प्र. वि., ए. व. [अमण्डना], अविभूषिता, अमताति अमतसदिसा सादुभावेन ... निब्बानामतपच्चयत्ता अनलंकृता वह, जो अनलंकृत या विभूषित न हो, साज- वा अमता, सु. नि. अट्ट, 2.114. सजावट से रहित - अमण्डना अविभूसना वण्णस्स परिपन्थो, अमतंसक पु., चौबीस बहुमूल्य रत्नों में से एक - को प्र. अ. नि. 3(2).112.
वि., ए. व. - अमतंसको, पियको, ब्राह्मणी चाति चतुब्बीसति अमण्डित त्रि., [अमण्डित], वह, जो विभूषित न हो, अनलंकृत, मणि नाम, उदा. अट्ठ. 81. अलंकरण-विरहित - तं नपुं., प्र. वि., ए. व. - रम्मरूपन्ति । अमतकभाव पु., भाव. [अमृतकभाव], अभी तक मृत्यु प्राप्त अनञ्जितं अमण्डितं, जा. अट्ठ. 7.367; - रूप त्रि., ब. स. न होने की अवस्था - वो प्र. वि., ए. व. - इमिना कारणेन [अमण्डितरूप], अलङ्करणों से रहित रूप वाला, सजावट तव मतकभावो वा अमतकभावो वा दुज्जानो ति वत्वा ..., या प्रसाधन से रहित रूप वाला - पा पु., प्र. वि., ब. व. जा. अट्ठ. 1.467; - वं द्वि. वि., ए. व. - अयं मम - दुम्मक्खरूपाति अनञ्जितक्खा अमण्डितरूपा अमतकभावं जानातीति उट्ठाय दण्डं खिपि, जा. अट्ठ. लूखसङ्घाटिधरा, जा. अट्ठ. 4.267.
1.468. अमत नपुं.. [अमृत], शा. अ. मृत्यु से मुक्त करा देने अमतगत त्रि., [अमृतगत], परम सुख तथा अमृतत्व की वाला, देवताओं का प्रिय पेय, अमृतत्व-प्रदायक पेय, सुधा, अवस्था (निर्वाण) को प्राप्त कर चुका व्यक्ति - तो पु.. प्र. पीयूष - तं प्र. वि., ए. व. - पीयूसममतं सुधा, अभि. प. वि., ए. व. - अमतगतो अमतप्पत्तो निब्बानगतो निब्बानप्पत्तो, 25; अपवग्गे च सलिले सुधायं अमतं मतं, अभि. प. 9753B महानि. 15; अमतगतोति मरणरहितं निब्बानं मग्गेन गतो. पुन चपर, महाराज, अमदो अमतं, मि. प. 291; महानि. अट्ठ. 65. सुगम्भीरमवितथं मधुरं अमतं विय, सद्धम्मो. 530; - तेन तृ. अमतगामी त्रि., [अमृतगामिन्], निर्वाण या मुक्ति की ओर वि., ए. व. - भगवता धम्मिया कथाय अमतेन अभिसित्तोति, जाने वाला, निर्वाणगामी - मी पु.. प्र. वि., ए. व. - अरियो स. नि. 2(1).2; अमतेनेव अभिसित्तहदयो अत्तमनो। अङ्गिको अमतगामी, थेरीगा. 222; - मिनं पु., द्वि. वि., ए. विप्पसन्निन्द्रियो निहतमानो हुत्वा .... सु. नि. अट्ठ. 1.140; व. - सचे मग्गं अनुबुद्ध खेमं अमतगामिन, स. नि. - म्हि सप्त. वि., ए. व. - अमतम्हि विज्जमाने, किं तव 1(1).145; विवेकप्पटिसंयुत्तं खेमं अमतगामिनि, अ. नि. पञ्चकटुकेन पीतेन, थेरीगा. 505; ला. अ. क. मुक्ति , 2(2).44; - मिनो पु., प्र. वि., ब. व. - ... खेमगामिनो च
For Private and Personal Use Only