________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
www.kobatirth.org
अभिक्कन्त
467
अभिक्खिपित्वा
अभिक्कन्त नपुं., क. आगे की ओर बढ़ना, विकास की ओर बढ़ना, विकास, आगे की ओर बढ़ रहा कदम, प्रगति - न्तं प्र. वि., ए. व. - अभिक्कन्तं ते सेय्यो नो पटिक्कतन्ति, चूळव. 283; एकच्चस्स पुग्गलस्स पासादिकं होति अभिक्कन्तं पटिक्कन्तं... पसारितं. अ. नि. अट्ट. 1(2).120; - न्तेन तृ. वि., ए. व. - पसादिकेन अभिक्कन्तेन... पसारितेन, महाव. 45; पासादिकेन अभिक्कन्तेनाति आदीस... वेदितब्बं महाव. अट्ठ. 245. अभिक्कन्तदस्सावी त्रि., शुभ या मङ्गलमय देखने वाला, दृष्टि की उत्तम क्षमता रखने वाला, उत्तम रूप में देखने वाला - विं पु., वि. वि., ए. व. - एवं अभिक्कन्तदस्साविं, अत्थि पहन आगमं सु. नि. 1124; अभिक्कन्तदस्साविन्ति एवं अग्गदरसाविं, सु. नि. अट्ठ. 2.294. अभिक्कन्तवण्ण त्रि., ब. स. [अभिक्रान्तवर्ण], अतीव सुन्दर आभा वाला, अत्युत्कृष्ट दीप्ति या चमक से युक्त, भव्य- सौन्दर्य से परिपूर्ण - ण्णो पु., प्र. वि., ए. व. - अभिक्कन्तवण्णो केवलकप्पं गिज्झकूट ... तेनुपसङ्कमि, दी. नि. 2.162; अभिक्कन्तवण्णोति अतिइट्ठकन्तमनापवण्णो, दी. नि. अट्ठ. 2.215; - ण्णा स्त्री.. प्र. वि., ए. व. - अभिक्कन्ताय रतिया अभिक्कन्तवण्णा केवलकप्पं ... तेनुपसङ्कमि, उदा. 94; अभिक्कन्तवण्णाति अतिउत्तमवण्णा, उदा. अट्ठ. 141. अभिक्कम पु०, आगे बढ़ना, विकास, प्रगति, उन्नति, पास आना या पहुंचना, प्रयत्न, आरम्भ - मे प्र. वि., ए. व. - वाच्चलिङ्गो अभिक्कन्तो सुन्दरस्मिमभिक्कमे, अभि. प. 836; - क्कमो प्र. वि., ए. व. - अभिक्कमोसानं पञआयति नो पटिक्कमो, म. नि. 2.410; मया अभिक्कमो निब्बत्तितो ति वा सम्मुव्हन्ति, म. नि. अट्ठ. (मू.प.) 1.271. अभिक्कमति अभि + कम का वर्त., प्र. पु.. ए. व., आगे की ओर बढ़ता है, पास आ पहुंचता है, आक्रान्त हो जाता है, पीड़ित हो जाता है - सतोव अभिक्कमति सतोव पटिक्कमति, अ. नि. 2(2)41; सतोव अभिक्कमतीति गच्छन्तो सतिपाहि समन्नागतोव गच्छति, अ. नि. अट्ठ. 3.106; - मामि उ. पु.. ए. व. - अहं अभिक्कमामि... सम्मुव्हन्ति, दी. नि. अट्ठ. 1.156-157; अभिक्कमामी ति चित्ते उप्पज्जमाने तेनेव..... दी. नि. अट्ठ. 1.157; - मथ अनु., म. पु., ब. व. - अभिक्कमथायरमन्तो अभिक्कमथायस्मन्तो, महाव. 472; - मन्तु अनु., प्र. पु.. ब. क. - अभिक्कमन्तु भोन्तो लिच्छवी. म. नि. 1.294; - मिस्सामि भवि., उ. पु., ए. व. - अभिक्कमिस्सामि पटिक्कमिस्सामी ति हि चित्तं... समुठ्ठापेति,
ध. स. अट्ठ. 127; - क्कम अनु., म. पु., ए. व. - अभिक्कम गहपति अभिक्कम गहपति, चूळव. 283; - मथ अद्य., प्र. पु., ए. व., आत्मने. - अभिक्खमथ वेगेन, दिजसत्तु दिजाधिपे, जा. अट्ठ. 5.334; - क्कम्म पू. का. कृ. - सो च वेगेनभिक्कम्म, आसज्ज परमे दिजे, जा. अट्ठ. 5.334; - मितब्ब/मनीय त्रि., सं. कृ. - एवं ते अभिक्कमितब्बं, म. नि. 2.132; अत्थिकानं अत्थिकानं मनुस्सानं अभिक्कमनीयं चूळव. 286. अभिक्कमन नपुं.. [अभिक्रमण], आगे बढ़ना, उत्कर्ष, उन्नति, प्रगति - नं प्र. वि., ए. व. - अभिक्कमनं ते सेय्यो, नो पटिक्कमनन्ति, स. नि. 1(1).244. अभिक्कमापेति अभि + ।कम के प्रेर. का वर्त, प्र. पु., ए. व., आगे की ओर बढ़ने के लिये प्रेरित करता है, आगे की ओर बढ़ाता है - अत्तना सहजातं रूपकायं सन्थम्भेति ... अभिक्कमापेति पटिक्कमापेति, ध. स. अट्ठ. 127. अभिक्खण नपुं., अभि +/खण का क्रि. ना., प्रबल, उत्साह या उमङ्ग - णं प्र. वि., ए. व. - अभिक्खणन्ति खो, ... वीरियारम्भस्सेतं अधिवचनं, म. नि. 1.199. अभिक्खणं निपा., अ. [अभीक्षण]. पुनः पुनः, बारम्बार, निरन्तर, लगातार - अभिक्खणं उदानं उदानेन्तस्स .... उदा. 89; अभिक्खणन्ति बहुलं, उदा. अट्ठ. 129; धम्मपरियायं अभिक्खणं भासेय्यासि ... उपासकानं, दी. नि. 3.86; अभिक्खणं भासेय्यासीति पुनप्पनं भासेय्यासि, दी. नि. अट्ठ. 3.79. अभिक्खणन्त त्रि., अभि + Vखन का वर्त. कृ., शा. अ. चारों ओर से खोदता हुआ, ला. अ. पूरा प्रयास करता हुआ, भरपूर जोर लगा रहा - णन्तो पु.. प्र. वि., ए. व. - अभिक्खणन्तो सुमेधो सत्थं... कम्म, म. नि. 1.197. अभिक्खणातङ्क त्रि., ब. स., निरन्तर रोगी बना रहने वाला, निरन्तर विपत्ति में पड़ा हुआ-तको पु., प्र. वि., ए. व. -- जिण्णो वुड्डो ... आतुरकायो अभिक्खणातङ्को, स. नि. 2(1).2: अभिक्खणातङ्कोति अभिण्हरोगो निरन्तररोगो, स. नि. अट्ठ. 2.220. अभिक्खिपन्त त्रि., अभि + सिप का वर्त. कृ. [अभिक्षिपत्].
शा. अ. नीचे या इधर उधर फेंकता हुआ, ला. अ. अपमानित या तिरस्कृत करता हुआ - न्तो पु., प्र. वि., ए. व. - न भगवन्तं अभिक्खिपन्तो भणति, सु. नि. अट्ट, 1.112; पाठा. अवक्खिणन्तो. अभिक्खिपित्वा अभि + खिप का पू. का. कृ., उपरिवत् - अभिक्खिपित्वा कतवा तहिं धातुं दा. वं. 3.60.
For Private and Personal Use Only