________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अभिकखा
466
अभिक्कन्त
स्वभाव से ही इच्छाएं रखने वाला, स्वभाव से ही स्पृहालु - वेन नपुं, तृ. वि., ए. व. - गिद्धाति अभिकलनसभावेन
अभिज्झनेन गिद्धा गेधं आपन्ना, उदा. अट्ठ. 296. अभिकंखा स्त्री., [अभिकाङ्क्षा], कामना, इच्छा, लालसा - यं सप्त. वि., ए. व. -- गिधु अभिकखायं, सद्द. 2.484; गद्ध
अभिकखायं, सद्द. 2.548. अभिकंखी त्रि., [अभिकाङ्क्षिन्], लालसा करने वाला -
खी पु., प्र. वि., ए. व. - तस्स च पुरिसस्स पाहुनको आगच्छेय्य भत्तारहो भत्ताभिकङ्घी, मि. प. 116; - डिनी स्त्री., प्र. वि., ए. व. - तदा मुदितचित्ताहं, तं ठानमभिकलिनी, अप. 2.226. अभिकंखित त्रि., [अभिकाक्षित], चाहा हुआ, इच्छित, अभिलषित, अभिप्रार्थित - ता पु., प्र. वि., ब. व. - अनभिच्छिताति न अभिकविता, वि. व. अट्ट. 169; - तं नपुं... प्र. वि., ए. व. - नाभिकखामि मरणं, अभिकखितं धनं, सद्द. 2.330. अभिकिण्ण त्रि., अभि + किर का भू. क. कृ. [अभिकीर्ण], आच्छन्न, आच्छादित, भरा हुआ, व्याप्त - ण्णो पु., प्र. वि., ए. व. - सकलविहारो मिस्सकपप्फेहि अभिकिण्णो विय अहोसि, अ. नि. अट्ठ. 2.32; - ण्णं नपुं., प्र. वि., ए. व. - पुप्फाभिकिण्णन्ति पुप्फेहि अभिकिण्णं, वि. व. अट्ठ. 29; -- ण्णे सप्त. वि., ए. व. -- पुफाभिकिण्णम्हीति गन्थितेहि च ... च अभिकिण्णे, वि. व. अट्ठ. 238.. अभिकिरति/अभिकीरति अभि + किर का वर्तः, प्र. पु., ए. व. [अभिकिरति], शा. अ. ऊपर तक भर जाता है, पूरी तरह से भर जाता है, ला. अ. अभिभूत करता है, विनष्ट कर देता है - दीपं कविराथ मेधावी, यं ओधो नाभिकीरति, ध. प. 25; यं ओधो नाभिकीरतीति यं... अभिकिरितुं विद्धसेतुं न सक्कोति, ध. प. अट्ठ. 1.145; - कीररे वर्त., प्र. पु., ब.. व., आत्मने. -- कन्दितरुदितं निरत्थक, कि वो
सोकगणाभिकीररे, जा. अठ्ठ. 3.49. अभिकीळति अभि + ।कीळ का वर्त., प्र. पु., ए. व. [अभिक्रीड़ति], खेलता है, क्रीड़ा करता है - बहुविध धम्मकीळमभिकीळति, मि. प. 324. अभिकूजति अभि + कूज का वर्त, प्र. पु., ए. व., कूजता है, शब्द करता है, मधुर ध्वनि करता है - जन्ति ब. व. -
अभिकूजन्ति ते तत्थ, सोभयन्ता ममस्सम, अप. 1.403. अभिकूजित त्रि., अभि + कूज का भू. क. कृ. [अभिकूजित]. कूजन किया हुआ, शब्दित, ध्वनित, पक्षियों की चहचहाहट
से भरा हुआ- ता स्त्री., प्र. वि., ए. व. - हंसकोञ्चाभिरुदा,
च चक्कवक्काभिकूजिता, पे. व. 350. अभिक्कन्त' त्रि., अभि + ।कम का भू, क. कृ. [अभिक्रान्त],
शा. अ. पार किया हुआ, बीत चुका, प्रिय, सम्मोहक, अभिरूप, प्रशंसनीय - अभिकन्तसद्दो खयसुन्दराभिरूपअब्भनुमोदनेसु दिस्सति, पारा. अट्ट, 1.128; - न्तो पु., प्र. वि., ए. व. - वाच्चलिङ्गो अभिक्कन्तो सुन्दरस्मिमभिक्कमे, अभि. प. 836; विशेष अर्थ में - क. काफी आगे बढ़ा हुआ, पार किया हुआ, बीत चुका, क्षीण हो चुका - न्ता स्त्री., प्र. वि., ए. व. - अभिक्कन्ता खो... रत्ति, दी. नि. 2.68; अभिक्कन्ताति अतिक्कन्ता खीणा खयवयं उपेता, दी. नि. अट्ठ. 2.116; - न्ताय ष. वि., ए. व. - आयस्मा आनन्दो अभिक्कन्ताय रत्तिया .... उदा. 97; ख. आ पहुंचा, आ धमका - न्ता पु०, प्र. वि., ब. व. - देवकाया अभिक्कन्ता, ते विजानाथ भिक्खवो, दी. नि. 2.187; - क्कन्ते पु., वि. वि., ब. व. - दस्सनाय अभिक्कन्ते, नानावेरज्जके बहू, थेरगा. 1040; तं सुत्वा थेरो दस्सनाय अभिक्कन्तेति अपरं गाथमाह, थेरगा. अट्ठ. 2.362; ग. श्रेष्ठ, उत्तम, प्रशंसनीय - न्ता स्त्री., प्र. वि., ए.व.- अभिक्कन्ता हेसा, भो गोतम, यदिदं उपेक्खाति, अ. नि. 1(2).116; अभिक्कन्ता हेसा ... यदिदं तत्थ काल ता, तदे; - न्ते नपुं: सप्त. वि., ए. व. - ममं सावका अभिक्कन्ते आणदस्सने, म. नि. 2.211; घ. अतिसुन्दर, भव्य, शानदार, वैभवशाली, मनपसन्द - न्तेन पु., तृ. वि., ए. व. - अभिक्कन्तेन वण्णेन, या त्वं तिट्ठसि देवते, वि. व. 75; अभिक्कन्तेनाति अतिकन्तेन अतिमनापेन अभिरूपेनाति, वि. व. अट्ठ. 40; ङ. नपुं., प्रशंसा एवं वाहवाही देने हेतु प्रयुक्त, आश्चर्य, विस्मय अथवा अनुमोदन को सूचित करने के लिए प्रयुक्त, सुन्दर, भव्य, अतिसुन्दर, वाह वाह! - अभिक्कन्तं भन्ते, अभिक्कन्तं, भन्ते, दी. नि. 1.74; अभिक्कन्तं भो, गोतमा ति आदीसु अब्भनुमोदने, दी. नि. अठ्ठ. 1.184; अभिक्कन्तं, भो गोतम अभिक्कन्तं भो गोतमा ति, सु. नि. अट्ठ, 1.122; अथ वा अभिक्कन्तन्ति अभिकन्तं अतिइट्ठ अतिमनापं अतिसुन्दरन्ति वुत्तं होति, तदे. - तर त्रि., [अभिक्रान्ततर], अधिक सुन्दर, अधिक रमणीय - रो पु., प्र. वि., ए. व. -- इमेसं उभिन्नं वण्णानं अभिक्कन्ततरो च पणीततरो चाति, म. नि. 2.235; - रा स्त्री., प्र. वि., ए. व. - नन्वाय... अभिक्कन्ततरा च पणीततरा, अ.नि. 3(2).172; -रं नपुं, प्र. वि., ए. व. - इमेहि सन्दिविकेहि सामञफलेहि अभिक्कन्ततरञ्च पणीततरञ्चाति, दी. नि. 1.55.
For Private and Personal Use Only