________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अतितण्ह
107
अतिथि
अतिण्णपुब्बन्ति इमिना दीघेन अद्भुना सुपिन्तेनपि अवीतिक्कन्तपुब्बं, सु. नि. अट्ठ. 2.37.. अतितह त्रि., ब. स. [अतितृष्ण], अत्यधिक लोलुप, प्रबल
आसक्ति से भरा - अतितण्हो तु लोलुपो, अभि. प. 729. अतितरिय अति + Vतर का पू. का. कृ. [अतितीर्य], पार करके, अतिक्रमण करके, लांघ करके - ओघं समुदं अतितरिय तादि, सु. नि. 221; अतितरिय अतितरित्वा अतिक्कमित्वा मग्गभावनाय, सु. नि. अट्ठ. 1.228. अतितरुण त्रि., [अतितरुण], अत्यधिक युवा, अपरिपक्व अनुभव वाला - तत्थ कोचि तरुणोपि युवा न होति यथा अतितरुणो, म. नि. अट्ठ (मू.प.) 1(1).162; कुटुम्ब विचारेतुं अप्पटिबलपनं अतितरुणिज्ञव समानं, जा. अट्ट, 4.32. अतितिक्ख त्रि., [अतितीक्ष्ण], अत्यधिक तेज, अतीव सक्षम, अत्यधिक अप्रिय - परिभूतो मुद् होति, अतितिक्खो च वेरवा, जा. अट्ठ. 4.171; - भाव पु., [अतितीक्ष्णभाव], अत्यधिक तीक्ष्णता - संवेगस्स च नातितिक्खभावतो तूपसमि, उदा. अट्ठ. 252. अतितिखिण त्रि., [अतितीक्ष्ण], अत्यधिक तेज, अतीव तीक्ष्ण, अतीव सक्षम - अतितिखिणेन असिना ..., अ. नि. अट्ट. 3.180; - ता [अतितीक्ष्णता], अत्यधिक तीखापन, अत्यधिक तीक्ष्णता - वजिरं अतितिखिणताय विज्झति, मि. प. 258. अतितित्तक त्रि., [अतितिक्तक], अत्यधिक तीता -
अतितित्तकन्ति अतिक्कन्ततित्तकं महानि. 2.129... अतितुच्छ त्रि., [अतितुच्छ], अत्यधिक क्षुद्र, अतीव शून्य, साररहित, अतीव घटिया - अतितुच्छे पि दिस्सन्ति देसे उच्चाचलूपमा, सद्धम्मो. 430. अतितुट्ठ त्रि., [अतितुष्ट]. अतीव सन्तुष्ट, पूर्णतः सन्तुष्ट -
ततो राजा अतिविय तुट्ठपहठ्ठो महासत्तस्स गुणं वण्णेन्तो ...., जा. अट्ठ. 6.295. अतितुट्ठि स्त्री॰ [अतितुष्टि], अत्यधिक तुष्टि या संतोष -
अतितुडिया हिरोत्तप्पं भिन्दित्वा ..., जा. अठ्ठ. 1.204. अतितुरित त्रि., [अतित्वरित], अधिक जल्दबाजी वाला - आगमेथ तावा ति वुत्तेपि अतितुरिता निक्खमित्थ, जा. अट्ठ. 6.170. अतितुल त्रि., अतुलनीय, वह, जिसकी तुलना न की जा सके, निरुपम, अनुपम - ब्रह्मभूतं अतितुलं, मारसेनप्पमद्दनं. सु. नि. 568; अतितुलोति तुलं अतीतो उपमं अतीतो, निरुपमोति अत्थो, सु. नि. अट्ठ. 2.158.
अतित्त त्रि., तित्त का निषे. [अतृप्त], वह, जो तृप्त नहीं है, असन्तुष्ट, वह, जिसकी इच्छाएं कभी पूरी न हों - अतित्तो कालङ्कतो, न चस्स परिपूरिता इच्छा, थेरीगा. 488; अतित्त व कामेसु, अन्तको कुरुते वसं,ध. प. 48; ऊनो लोको अतित्तो तण्हादासो, म. नि. 2.265; - रूप त्रि., ब. स., असन्तोषी, तृष्णालु - ओरं समुद्दस्स अतित्तरूपो, पारं समुद्दस्सपि पत्थयेथ, जा. अट्ठ. 4.153. अतित्ति स्त्री., सन्तुष्टि न होना, असन्तोष - कर त्रि., सन्तुष्टि न देने वाला - अयं पातोव पस्सन्तानं अतित्तिकरो फलभारभरितो सोभमानो अट्ठासि, जा. अट्ठ. 3.333; - करण नपुं.. असन्तोष, असन्तुष्टिकरण - दस्सनीयतराति दिवसम्पि पस्सन्तानं अतित्तिकरणद्वेन पस्सितब्बतरा, उदा. अट्ठ. 1383; - जनक त्रि., [अतृप्तिजनक], असन्तोष को पैदा करने वाला - चारुदस्सनोति सुचिरम्पि पस्सन्तानं अतित्तिजनक सु. नि. अट्ठ. 2.156. अतित्थ नपुं., तित्थ का निषे., शा. अ. अप्रयुक्त मार्ग, नदी में उतरने या उतारने के लिये अनुपयुक्त मार्ग - अतित्थेनेव गावो पतारेसि उत्तरं तीरं सुविदेहानं, म. नि. 1.290; ला. अ. बुद्ध द्वारा अननुमोदित आचार या मार्ग, बौद्धेतर धर्माचार्यों की मिथ्या दृष्टियां - अतित्थेतिद्वासद्विदिहिसलाते अतित्थे नप्पतारेय्य न ओतारेय्य जा. अट्ठ. 5.61; अतित्थेन पक्खन्दो धम्मकथिकोति न सक्का वत्तुं, दी. नि. अट्ठ. 1.38; - पक्खन्द नपुं.. अनिर्धारित मार्ग पर चलकर, इधर उधर हो जाना - ता गावो अतित्थपक्खन्दनादिना वा परेसं सालिखेत्तादीनि ओतरित्वा खादनवसेन विनासं आपज्जन्ति, ध. प. अट्ठ. 2.201. अतित्थुत त्रि., [अतिस्तुत], अति-प्रशंसित, प्रशस्त, अतिसंस्तुत, अधिक खुशामद किया हुआ, द्रष्ट, मो. व्या. 3.13, पाठा. अभित्थुतं. अतिथद्ध त्रि., [अतिस्तब्ध], अत्यधिक दर्पशील, घमंडी, गर्वीला - अतिथद्धो अनिसेधनताय, मि. प. 175. अतिथि पु., [अतिथि], अतिथि, मेहमान, पाहुन - पुमे अतिथि आगन्तु पाहुनावेसिकाप्यथ, अभि. प. 424; अतिथि खो पनम्हेहि सक्कातब्बो गरुकातब्बो मानेतब्बो पूजेतब्बो अपचेतब्बो, दी. नि. 1.103; म. नि. 2.386; सब्बातिथीयाचयोगो भवित्वाति सब्बेसं अतिथीनं आगतानं आगन्तुकानं यं यं ते याचन्ति .... जा. अट्ठ. 3.268; - करणीय नपुं.. [अतिथिकरणीय], अतिथि जनों के लिये किया जानेवाला सत्कार या आतिथ्य - अतिथीनं अतिथिकरणीयं कातब्ब, म.
For Private and Personal Use Only