Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
३९८
༣
www. kobatirth.org
मेधातिथिभाष्यसमलंकृता ।
[ पंचमः
ह्यतिध्यादयः परगृहे तदीयेन मांसेन देवार्चनेऽधिक्रियते । अथ कल्पयित्वा यदि कृतं तदा ऽर्हत्याशतुम्। द्वितीयस्तु प्रतिषेघो “देवान्पितृनिति” (श्लो. ३२) स्वगृहेऽधिकृतानामकृतवतां भक्षणादयस्तर्हि “ असंस्कृतान्पशून्मन्त्रैरिति " ( श्लो. ३६ ) उक्तः प्रोक्षणशब्दार्थः । एवं पञ्चापि निषेधवाक्यानि पृथगर्थानि दर्शितानि ।
ब्राह्मणानां च काम्यया । कामना इच्छा । काम्याशब्दः छान्दसः । यदा ब्राह्मणादीनामप्रोक्षितानामिदमनुज्ञानं तदा किंपुनरयं नियमः । अभक्षणे शास्त्रातिक्रमः । उत प्रतिप्रसवमात्रम् ? प्रतिप्रसवे भोक्तव्यं विवाहे पुनर्भोक्तव्यमिति वचनादपि प्रतिषेधावृत्तिर्विवाहे गम्यते । न भोजनार्थमावश्यकं किं तु ब्राह्मणा यदि गरीयांसस्तदा तद्वचनातिक्रमो न युक्तः ।
१०
अन्ये ' क्रीत्वादि" श्लोके ब्राह्मणानामित्यनुवर्त्य शशादिमांसस्यापि विधि - मिछन्ति । यज्ञविवाहयोरन्यत्र च गोष्ठी भोजनादौ यदि ब्राह्मणा अर्थयन्ते तदा तेषां मांसं स्वरूपेण देवौद्देशिंकया न प्रतिषिद्धमवस्थाविशेषेण प्रोक्षणं देवार्चनादीनि कर्तव्यानि । विशेषः प्रतिषिद्धः । तस्य ब्राह्मणकामनानिमित्ते अभ्यनुज्ञाते ।
ननु" क्रव्यादान्शकुनान्" इत्यादेरत्र प्रतिषेधस्यापि " निवृत्तिस्तु महाफलेति'' (लो. ११) १५ कृतसंकल्पस्तस्याप्यनुज्ञानमिष्यते प्रोक्षितेऽप्रोक्षिते च कृतार्चनेऽकृतार्चने वा । यथाविधिनियुक्तस्तु प्राणानामेव चात्यये । मधुपर्के च श्राद्धे च नियुक्तोऽप्रोक्षणेनापि भक्षयेत् । एष हि यथाशास्त्रं नियोगस्तत्र श्राद्धे नियमा उक्ता एव 1 केतितस्तु यथान्यायं " “ कथंचिदप्यतिक्रामन्निति " ( अ. ३ श्लो. १०० ) । श्राद्धं भोक्ष्य इत्यभ्युपत्येदमहं ना इनामीति न लभ्यते २० वक्तुम् । अभक्ष्यमशुचिकरं व्याधिजननं च वर्जयित्वा हविष्यविधानान्न भक्ष्यं यद्यद्रोचते तत्तन्नाप्रीतिकरं दीयते । अत इदं वचनं मधुपर्क एव । ननु मधुपर्के नास्ति नियोगः । अशितव्यं मधुपर्केर्हेण च नियमो नासौ मधुपर्कस्यं विधिः । स हि तत्राधिकृतो न धन्यो राजादिः । यथैव " नास्यानश्नन्गृहे वसेदिति " गृहस्थस्य नियमो दृश्यते । एतेनावगम्यते अमतिके न दातव्यमिति । यैस्तु कामचार एवं पूजितसमादानेन पूज्य - २५ स्याशनेन न हि तत्तदर्थं कर्म ।
66
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ननु चातिथ्यमेवानित्यम् । सत्यम् । दृष्टं व्रात्युत्पादनेन धर्मार्थमनुष्ठानम् । तस्य नियमोक्तधर्मार्थमेव दातुस्तस्य हि गोरुत्सर्गपक्षे विहितो " नामांसो मधुपर्कः स्यादिति " । नार्त्विज्ये वचनस्यापि विषय इति चेत् । अस्त्व
१ ड - अतिथ्यादये परगृहे न दीयेत; डगरग्रहे । २ अ-ड-यथा । ३ श्लो. ३२ । ४ अ-क-ड तामौदशिकया । ५ अ-क-ड- अभ्यनुज्ञातोने तुनतु । ६ अ-क-ड- अशितव्यं चानुमूत्र नियमो दृश्यते । अ-ड- मधुपर्कस्याविधिः ।
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020474 |
| Book Title | Manusmruti |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | J R Gharpure |
| Publisher | J R Gharpure |
| Publication Year | 1920 |
| Total Pages | 1103 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 20 MB |