Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
प्रकाशाभिधविवृतौ अध्या० १ सू० ८ ।
नाट्येति नाव्यशास्त्रं भरतादिप्रणीतम्, तनिपुणतेत्थं निबद्धा
"आतन्वत् सरसां स्वरूपरचनामानन्दिबिन्दूदर्य, भावग्राहि शुभप्रवेशकगुणं गम्भीरगर्भस्थिति । उच्चैर्वृत्ति सपुष्करव्यतिकरं संसार विष्कम्भकं, भिन्द्याद्वो भरतस्य भाषितमिव, ध्वान्तं पयो यामुनम् ॥”
[
]
"
"
भरतस्य भाषितमिव यामुनं पयो वो ध्वान्तं भिन्द्यादिति सम्बन्धः । यामुनयसो भरतवाक्यस्य च सामान्यधर्मवर्णनमुखेन साम्यमित्यम् - सरसां स्वरूपरचनाम् आनन्दिबिन्दूदयम् आतन्वत् भावग्राहि शुभप्रवेशकगुणम्, गम्भीरगर्भस्थिति, उच्चैर्वृत्ति, सपुष्करव्यतिकरम्, संसारविष्कम्भकं च, यामुनपयःपक्षेसरसां - हूदानाम्, स्वरूपरचनाम्-आकृति निर्माणम्, आतन्वत्, आनन्दयति बिन्दूनां - शीकराणामुदयो यत्र तत्, प्रवाहवेगेन मध्ये मध्ये हृदानामाविर्भावो भवतीति स्वभावसिद्धम् ; भावा इव ग्राहा यस्मिंस्तत्, भावस्य - हृदयधर्मस्य देवादिविषयकरत्यादेः, ग्राहि- आकर्षकं वा, यदवलोकनेन हृदये तद्विषयको भावः समुदेतीति भावः शुभः प्रवेशकस्य - प्रवेशस्य स्वार्थे कः गुणः - पापापहरणमलशोधनस्वरूपो यस्य तत्; गंभीरा गर्भस्य-कुक्षेर्मध्यभागस्य स्थितियस्मिंस्तत्, नद्याः कूलसमीपे एव चाञ्चल्यम्, मध्यप्रदेशे जलस्य बाहुल्यात् स्थैर्यमेव वर्णनीयम्; उच्चैः-प्रवाहवेगादुच्चतरा, वृत्तिः स्थितिर्यस्य तत्, उच्चैः- उत्कृष्टतरा वृत्तिः - पापापहरणरूपो व्यापारो वा यस्य तत्; पुष्करस्य - कमलस्य व्यतिकरेणसम्बन्धेन शोभयेति यावत् सहितम्, संसारस्य विष्कम्भकम्-अवरोधकम्, एतत्स्नानात् क्षीणपापतया मुक्तिप्राप्तेः, संसारस्य पुनः पुनर्जन्ममरणादेवरोधो भवतीति भावः । भरतवाक्ये च स्वरूपरचना - वाक्यघटना सरसा भवति, बिन्दोः - नाव्याङ्क विशेषस्योदयः - उत्पत्तिः स्थितिरिति यावत्, आनन्ददायको भवति भावस्य ग्रहणशीलमिति समं पूर्ववत् भावाश्वात्र रत्यादय एव ये रसतामनापन्नाः; शुभप्रवेशकरूपो गुणो यत्र, अर्थोपक्षेपकत्वेनोक्तेषु विष्कम्भकादिपञ्चसु नाव्यापु द्वितीयः प्रवेशकाख्यो गुणः, अङ्गमिति यावत्; गम्भीरा गर्भस्य
"
४५
"फलप्रधानोपायस्य प्राशुद्भिन्नस्य किञ्चन ॥
गर्भो यत्र समुद्भेदो हासान्वेषणवान् मुहुः ॥" [ सा० द० ६ ६५ ]
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020441 |
| Book Title | Kavyanushasanam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sushilvijay Gani |
| Publisher | Vijaylavanyasuri Granthmala |
| Publication Year | 1956 |
| Total Pages | 340 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 17 MB |