Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
११८
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
सालङ्कारचूडामणी काव्यानुशासने
तथाहि - साहित्यदर्पणे कविसमयख्यातानि इत्थं प्रदर्शितानि - "मालिन्यं व्योनि पापे, यशसि धवलता वर्ण्यते हासकीयों, रक्तौ च क्रोध-रागौ सरिदुदधिगतं पङ्कजेन्दीवरादि । तोयाधारेऽखिलेऽपि प्रसरति च मरालादिकः पक्षिसको, ज्योत्स्ना पेया चकोरैर्जलधरसमये मानसं यान्ति हंसाः ॥ पादाघातादशोको विकसति बकुलो योषितामास्यमद्यैयूनामङ्गेषु हाराः स्फुटति च हृदयं विप्रयोगस्य तापैः । मौर्वी रोलम्बमाला धनुरथ विशिखाः कौसुमाः पुष्पकेतोभिन्नं स्यादस्य बाणैर्युवजनहृदयं स्वीकटाक्षेण तद्वत् ॥ अह्वयम्भोजं निशायां विकसति कुमुदं चन्द्रिका शुक्लपक्षे, मेघध्वानेषु नृत्यं भवति च शिखिनां नाप्यशोके फलं स्यात् । न स्याजाती वसन्ते न च कुसुमफले गन्धसारद्रुमाणामित्याद्युन्नेयमन्यत् कविसमयगतं सत्कवीनां प्रबन्धे ॥” इति । अत्रोक्ता बहुशो विषया उदाहृता एव, अन्येऽपि यथादर्शनमुन्नेयाः, तत्र केचन प्रदर्श्यन्ते । अशोकस्य पादाघातेन विकासो यथा
"असूत सद्यः कुसुमान्यशोकः स्कन्धात् प्रभृत्येव सपल्लवानि । पादेन नापैक्षत सुन्दरीणां सम्पर्कमाशिञ्जितनूपुरेण ॥" [कु. संभव० ३।२६]
"
अर्थः- महादेवविजयप्रस्थितस्य मदनस्य साहाय्यं कर्तुं तत्प्रियसखो वसन्तः स्वसम्मृद्धिं स्वयमेव प्रकटीचकारेति प्रसङ्गे कुमारसंभवकाव्ये पद्यमिदम्, अशोकः स्कन्धात् - शाखाद्वयविभागस्थानात् प्रभृत्येव - ततः प्रारभ्यैव, सद्यः- तत्कालमेव, सपलवानि - सकिसलयानि, कुसुमानि पुष्पाणि, असूत-जनयामास, आशिञ्जिताः - कृतशब्दा नूपुरा यस्मिंस्तेन, सुन्दरीणां पादेन सम्पर्क नापैक्षत, कोऽप्येष चकारातिशयो यत् सुन्दरीपादाघातं विनैवाशोको विकसित इति । तथा च तद्विकासे तदपेक्षेति स्फुटं प्रतीयते ॥
जलधरसमये हंसानां मानसं प्रति गमनं यथा"कर्तुं यच्च प्रभवति महीमुच्छिलन्धामवन्ध्यां, तच्छ्रुत्वा ते श्रवणसुखर्द गर्जितं मानसोक्ताः ।
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020441 |
| Book Title | Kavyanushasanam |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sushilvijay Gani |
| Publisher | Vijaylavanyasuri Granthmala |
| Publication Year | 1956 |
| Total Pages | 340 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 17 MB |