Charak Samhita Part 03

SR No.: 020147
Original Sutra Author: N/A
Author: Muni Charak, Narendranath Sengupte, Balaichandra Sengupte
Publisher: Ranglal Mitra
Total Pages: 1601
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 38 MB

Page 155

वाज
२३८४
चरक-संहिता। [वाजीकरणपाद ४ द्रव्यैरेवंविधैस्तस्माद भावितः प्रमदां व्रजेत् । आत्मवेगेन चोदीर्णः स्त्रीगुणैश्च प्रहर्षितः॥ गत्वा स्नात्वा पयः पीत्वा रसं वानु शयीत च। तथास्याप्यायते भूयः शुक्रञ्च बलमेव च ॥१८॥ यथा मुकुलपुष्पस्य सुगन्धो नोपलभ्यते। लभ्यते तद्विकाशात् तु तथा शुक्र हि देहिनाम् ॥
गङ्गाधरः-तस्माद्धेतोरेवंविधैरुक्तमधुरादिभिव्यर्भावितः संस्कृतदेहः पुमान् प्रमदां व्रजेत्। कथंप्रकारेण व्रजेदित्यतआह-आत्मेत्यादि। आत्मवेगेन खतो जातकामवेगेन उदीर्णः उदगतलिङ्गः, पुनः स्त्रीगुणेश्व मधुरालापहावभावादिभिः प्रहर्षितो जातहर्षः सन् स्त्रियं गत्वा मैथुनं कृखा अनन्तरं स्नाखा पयः पीत्वा रसं मांसरसं वा पीखानु पश्चात् शयीत । तथा तस्मिन् प्रकारेऽस्य कृतसुरतस्य पुसो भूयः पुनरपि भूयिष्ठं शुक्रश्च बलम्चैवाप्यायते वद्धते इति ॥१८॥
गङ्गाधरः-अथ शुक्रप्रकाशप्रकारमाह-यथेत्यादि। मुकुलपुष्यस्य कलिकारूपपुष्पस्य सुगन्धो यथा नोपलभ्यते विकाशात् तु पुष्पकलिकाप्रस्फुटखात् तु पुष्परूपत्वे सुगन्धो लभ्यते उपलभ्यते-प्रादयो हि द्योतकाः, धातुवाच्यमेवार्थ द्योतयन्ति, तस्माच्च विनाप्युपसर्गम् उपसर्गद्योत्य स्वार्थ धातवोऽभिदधतीति- तथा देहिनां शुक्रं मुकुलपुष्पस्य सुगन्ध इव । देहिनां दृद्धानां वालानाञ्च शुक्रं नोपलभ्यते उपलभ्यते च यूनां मध्यमानाच देहिनाम्।
ननु वृद्धानां बालांनाश्च तर्हि किं शुक्रं न वर्त्तते पुष्पमुकुलेषु च सुगन्धश्च किं न वर्तते इति चेन्न। उक्तं हि सुश्रुते। यथा हि पुष्पमुकुलस्थो गन्धो न शक्यमिहास्तीति वक्तुं नैव नास्तीत्यथवास्ति सतां भावानाम् अनभिव्यक्तिरिति कृता केवलं सौक्षम्यान्नाभिव्यज्यते। स एव गन्धो विकृत
चक्रपाणिः-अनुक्तवाजीकरणं संगृह्णन् आह-यत्किञ्चिदित्यादि। भावित इति वचनात्, प्रयोगेण शरीरभावनायां सत्या स्त्रीसेवा सम्भवतीति दर्शयति । आत्म.वेगेनेति सङ्कल्पजातनाम वेगेन ।