________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
प्रतिबंधनं
६९०
प्रतिभामय
प्रतिबंधनं (नपुं०) [प्रति+वंध् ल्युट्] ०बांधना, कसना, जकड़ना। ज्ञान, विशेष जानकारी। ०कैद, बन्धन।
अनुदेश, शिक्षण। ०अवरोध, रुकावट।
तर्क, मनःशक्ति, ऊहा-पोह का विचार। प्रतिबन्धभावः (पुं०) विरोधभाव। (वीरो० २०/२५) प्रतिबोधनं (नपुं०) [प्रति+बुध+णिच् ल्युट्] जगाना, सचेत प्रतिबंधिः (स्त्री०) [प्रति+बंध+इति] ०आक्षेप, दोष।
करना। विरोध सूचक तर्क।
ज्ञान देना, शिक्षण, अनुदेश। प्रतिबन्धु (वि०) समानता युक्त। मित्र योग्य व्यक्तित्व प्रतिबोधनता (वि०) शील, व्रतादि को निर्मल करने वाला। वाला मित्र।
प्रतिबोधित (वि०) [प्रति+बुध+णिच्+क्त] ०अनुदेशित। प्रतिबल (वि०) शक्ति में समान, सदृश बल युक्त।
जागृत किया गया। ०एक दूसरे में समान शक्ति।
शिक्षित, उपदेशित। (समु० ४/१६) प्रतिबाधक (वि०) [प्रति वाध्+ण्वुल्] ०हटाने वाला, दूर | प्रतिबोधिन् (वि०) पूर्ण रूप से ग्रहण करने वाला। 'यत् करने वाला।
कथ्यते अभिधीयते तत्सर्वं यः प्रतिबुध्यते स प्रतिबोधी। रोकने वाला, अवरुद्ध करने वाला।
(जैन०ल० ७४३) प्रतिवाधनं (नपुं०) [प्रति+व+ ल्युट्] ०हटाना, दूर करना। प्रतिभा (अक०) [प्रति+भा] शोभित होना, रुचिकर होना। न रोकना, अवरुद्ध करना।
काचिदन्या प्रतिभातिभिक्षा (वीरो० ५/४) प्रतिबाहुः (पुं०) भुजा का अगला भाग, कोहनी से नीचे का | प्रतिभा (स्त्री०) [प्रति+भ+क+टाप्] ०प्रज्ञा, बुद्धि, प्रखरधी। भाग।
प्रतिभा नव-नवोल्लेखशालिनी प्रज्ञा। प्रतिबिम्बः (पुं०) प्रतिमूर्ति, परछाई।
यद्विज्ञानमुत्पद्यते सा प्रतिभा। प्रतिमा, चित्र, पुतला।
०दर्शन, दृष्टि। (दयो० १२/३६) प्रतिबिम्बभट् (वि०) प्रतिस्पर्धी, प्रतिद्वन्द्वी, प्रतिपक्षी।
प्रकाश, प्रभा। शत्रुपक्ष का योद्धा।
चातुरी। (जयो० १६/८४) प्रतिबिम्बनं (नपुं०) [प्रतिबिम्ब क्विप्+ल्युट] परछाई, प्रतिमूर्ति, बुद्धि, समझ। प्रतिमा।
०प्रतिबिम्ब, परछाई, छाया। तुलना, समानता।
प्रतिभा (अक०) प्रतिभाषित होना, प्रतिभाति प्रतिभातु। (सुद० प्रतिबिम्बित (वि०) [प्रतिबिम्ब+क्विप्+क्त] प्रतिफलित, १/१४) चमकना, (सुद० १२९)
परछाई युक्त। (जयो०वृ० १२/११६) निपपौ चषकार्पित प्रतिभात (भू०क०कृ०) [प्रति+आ+क्त] उज्ज्वल, प्रकाशयुक्त।
न नीरं जलदायाः प्रतिबिम्बितं शरीरम्। (जयो० १२/१२०) ०ज्ञान। प्रतिबुध् (अक०) जागना, सचेत होना। (जयो० २/१५६) ०अध्याहत, अवगत। प्रतिबुद्ध (भू०क०कृ०) [प्रति+बुध्+क्त] जागृत, सचेत, प्रतिभागत (वि०) बुद्धिमान्। प्रख्यात, प्रसिद्ध।
प्रतिभादः (पुं०) बुद्धिमान्-प्रतिभा ददतीति (जयो० ५/५५) ०पहचाना हुआ, देखा हुआ।
प्रतिभा (नपुं०) [प्रति+भा ल्युट्] प्रकाश, प्रभा, कान्ति, प्रतिबुद्धः (पुं०) सम्यक्त्व के विकास को प्राप्त, मिथ्यात्वाभाव वाला व्यक्ति। ०ज्ञान गुण युक्त व्यक्ति।
प्रतिभारतः (पुं०) भारतदेश। (मुनि० ३४/ ) प्रतिबुद्धजीवी (वि०) जितेन्द्रिय, संयमप्रधान व्यक्ति। प्रतिभान्वित (वि०) मेधावी, प्रज्ञावान, बुद्धिमान्, प्रतिभा प्रतिबुद्धिः (स्त्री०) जागरण, सचेत।
सम्पन्न। विरोधी अभिप्राय।
प्रतिभाप्राप्त (वि०) प्रभा प्राप्त, विकास को प्राप्त, कान्ति को प्रतिबोधः (पुं०) [प्रति+बुध+घञ्] जागरण, सचेत, प्राप्त हुआ। कर्तव्याभास। (जयो० १४/४५)
प्रतिभामय (वि०) स्फूर्तिजन्य। (जयो० ९/२४)
दीप्ति।
For Private and Personal Use Only