________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
पूर्णाङ्कः
पूर्वपदं
उनमें पूर्णा तिथि-मनोरथ को पूर्ण करने वाली तिथि माना चौरासी लाख पूर्वाह्न का एक वर्ष। प्रमाण विशेष। गया है। 'पूर्णा अस्य वाञ्छापूर्तिकरी पूर्णानाम तिथिरिवाऽ- ०पुव्वं गसयसहस्सा चुलसीइ गुणं हवइ पुव्वं। सीत्यर्थ'। (जयो० ६/८८)
पूर्वग्रंथ, चौदह पूर्वग्रंथ। पूर्णाङ्कः (पुं०) पूर्ण अंक, पूर्ण संख्या।
पूर्वः (पुं०) पूर्वज, पुरखा, बाप-दादा, पूर्वपरम्परा के लोग। पूर्णाङ्गः (पुं०) सुन्दर शरीर, परमसुन्दर देह, हृष्ट-पुष्ट __ पूर्व दिशा। (जयो० १०/११६) देह।
पूर्वक (वि०) पिछला, पूर्व का। (सम्य०१२१) (सुद० ४/२६) सर्वाङ्ग-परिपूर्ण अंग युक्त। 'परिपूर्णभङ्ग यस्य स, परमसुन्दर | पूर्वकर्मन् (नपुं०) पिछला कार्य, पूर्व के कर्म। (दयो० ८) इत्यर्थः' (जयो०वृ० ६/५१)
पूर्वकल्पः (पुं०) पूर्वकाल, पहले का समय, कल्पयुग का पूर्णानकं (नपुं०) ०ढोल, बर्तन।
समय। चन्द्र किरण।
पूर्वकायः (पुं०) पूर्वजन्म का शरीर, पूर्वपर्याय का शरीर, पूर्णाभिलाष (वि०) संतुष्ट, तृप्त।
पूर्वकाल की अवस्था। पूर्णिमा (स्त्री०) पूर्णिमासी, पूर्णचन्द्र की तिथि। (जयो० पूर्वकालः (पुं०) प्राचीन समय, पूरा काल।
१/५५) 'सिन्धोः शिशुः पश्यन्तु पूर्णिमास्यं चन्द्रोऽधिगन्तुं पूर्वकालिक (वि०) प्राचीन समय वाला। ___ मुहुरेव भाष्यम्' (जयो० १/५५)
पूर्वकालिन (वि०) पुरा काल सम्बन्धी। पूर्णेन्दु (स्त्री०) पूर्णचन्द्र। (समु० ४/३८)
पूर्वकाष्ठा (स्त्री०) पूर्वदिशा। पूर्णोदरः (पुं०) संभृतोदर। (जयो० १८)
पूर्वकृत् (पुं०) पूर्वश्रुत। पूर्णोदरिणी (स्त्री०) गर्भधारण करने वाली। पूर्णमुदरं यस्या सा पूर्वकोटिः (स्त्री०) पूर्वपक्ष। (वीरो० ६/२)
पूर्वज (वि०) पितर, पूर्व के लोग। स्वर्गतोऽपि समुपेत्य पूर्त (वि०) [पूर+क्त] पूर्ण, पूरा।
धरायामन्नमत्ति यदि पूर्वजमाया। (जयो० ४/६४) ०पोषित, रक्षित।
पूर्वजनन् (वि०) अग्र भगिनी, बड़ी बहिन। ०ढका हुआ, आच्छादित।
पूर्वजातिः (स्त्री०) पूर्वजन्म। पूर्त (नपुं०) ०पोषण, पालन,
पूर्वज्ञानं (नपुं०) पूर्व जन्म संबंधी ज्ञान। पुरस्कार, सम्मान, उपहार, भेंट।
पूर्वत्र (अव्य०) [पूर्वत्रल] पूर्ववर्ती भाग में। ०पावन , उदारता।
पूर्वतः (अव्य०) [पूर्व+तस्] पूर्व में पूर्व की ओर। पूर्तिः (स्त्री०) [पूर+क्तिन्] पूर्ण, पूरा भरा हुआ, पूर्णता | पूर्वदक्षिण (वि०) दक्षिणपूर्वी।
भरना पूरक। (जयो० २७/४६) समस्ति शाकैरपियस्य पूर्व दिक्पति (पुं०) इन्द्र। पूर्तिर्दग्धोदरार्थे कथमस्तु जूर्तिः। (दयो०पृ० ३८) पूर्वदिनं (नपुं०) दिन का पूर्व भाग दोपहर से पहले का दिन।
तृप्ति, संतुष्टि। प्रवादस्य किल प्रपूर्ति। (सुद० १/३५) पूर्वदिश् (स्त्री०) पूर्वदिशा। पूर्तिकी (वि०) तृप्त करने वाली। (जयो० १२/९२) पूर्वदिष्टं (नपुं०) भाग्याहीन, भाग्य में लिखा। पूर्तिगत (वि०) पूर्णता को प्राप्त हुआ।
पूर्वदेवः (पुं०) प्रथम देव, तीर्थंकर ऋषभदेव। पूर्तित (वि०) संतुष्टि वाला। (समु०८/४७)
पूर्वपुरुष, पूर्वज। पूर्तिधामः (पुं०) पूरक स्थान। (सम्य० ५७) संस्मर्यतां पूर्वदेशः (पुं०) पूर्वी देश, पूर्वदिशा का प्रान्त।
श्रीजिनराजनाम तदेव नश्चेच्छितपूर्तिधाम। (सुद० १/२५) पूर्वनिपातः (पुं०) समास पद की अनियमित प्राथमिकता। ०पहले का, पूर्व काल का, सूर्योदयात्वपूर्वमिव प्रभातः पूर्वपक्षः (पुं०) कृष्ण पक्षा (सम्य० ४९)
०पार्श्वभाग, अगला हिस्सा। पुराना, प्राचीन, पूर्ववर्ती।
०वादी की प्रतिज्ञा, ०अभियोग। प्राथमिका सूचना। पूर्वोक्त, विगत, पिछला।
०वादी का पक्ष। (जयो०५/४८) ०पूर्वगामी। (सम्य० ४१)
पूर्वपदं (नपुं०) पूर्ववाक्य, पूर्व अक्षरात्मक वर्णन।
For Private and Personal Use Only