SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 175
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir आर्यिका १६५ आलानिक आलम्बः (पुं०) [आ+लम्ब्+घञ्] आधार, आश्रय, सहारा। (वीरो० २२/३६) आलम्बनं (नपुं०) [आ+लम्ब्ल्यु ट्] आलम्बन बाह्यो विषयः। १. आश्रय, आधार, सहारा, आशय, आवास, स्थान, वास, निवास। (जयो० वृ० ३/७१) २. कारण, हेतु, निमित्त। आलम्बनभूत (वि०) आधारभूत, आश्रयजन्य। 'शाखाचरणा-- लम्बनभूतैः।' (जयो० १२/१३७) आलम्बनसम्पदा (वि०) आधारभूत। (समु० १/३) भवान्धुगर्ते पतते जनायाऽनुकीर्तिताऽऽलम्बनसम्प्रदा सा। आलम्बनशुद्धिः (स्त्री०) शास्त्रशुद्धि। आलम्बिन् (वि०) [आ+लम्ब+णिनि] आधारित, आश्रित, पकड़े हुए, गृहीत जन्य, थामने वाला, पहने हुए, लटकते आर्यिका (स्त्री०) आर्यिका (समु० ४/१६) महाव्रतधारी पूज्या नारी। आर्यिका उपचरित महाव्रतधराः स्त्रियः। (सा०ध० २/७३) आर्यिकाचर्या (स्त्री०) आर्यिका व्रत चर्या। साध्वीनामपि एतदेव चरणं नाग्न्यं बिना जायते यासां क्वापि नहि त्रपाभरजुषामेकाकिता ख्यायते दिवाणामशनं च गेहिसदने चैकत्र गत्वा भवेत्तच्च स्यादुपविश्य मौनत इति दृग्दृश्यते संस्तवे। (मुनि० श्लोक ६२) आर्यिकासङ्घ (वि०) आर्यिका समूह। (सुद० ४/२९) आर्यितत्त्व (वि०) पाण्डित्य। (सुद० १०८) आर्ष (वि०) [ऋपेरिदम् अण। ऋषि सम्बन्धी, ऋषिवाक्य। मा हिंस्यात्सर्वभूतानीत्या धर्मे प्रमाणयन्। (सुद० ४/४१) आर्ष का पवित्र, पूत, पावन, योग्य, आदि भी अर्थ है। आर्षप्रणीतिः (स्त्री०) आर्ष नीति, आर्ष नियम। (जयो० २/६) 'लोकरीतिरिति नीतिरङ्किताऽऽर्षप्रणीतिरथ निर्णयाञ्चिता।' (जयो० २/६) आर्षरीति (स्त्री०) वैदिक नियम, आगमिक नियम, आर्षनियम। 'आर्षा चासौ रीतिर्वैदिकनियमः। (जयो० वृ० २/४) आर्षवाक् (पुं०) आर्षवचन, आर्षसृक्ति, आगामिक वचन, ऋषिवचन। आर्पवाच्यपि दुःश्रुतीरिमाः किन्न पश्यतु गृहे नियुक्तिमान्। (जयो० २/६३) आहेत् (वि०) योग्य, पूज्य। (सुद० ९६) आहेत (वि०) अर्हत् मत से सम्बन्धित, जिन प्रणीत वचन से युक्त। आर्हत (वि०) योग्यता, पूज्यता। (सुद० ९६) आर्हतमतानुयायिन् (वि०) अर्हतमत वाले जैन (वीरो० २२/१६) आर्हन्त्य क्रिया (स्त्री०) अरहन्त सम्बन्धी क्रिया, अर्हन्तपद सम्बन्धी, कल्याणकारी क्रिया। (सम्य० १८/३) आर्हन्त्यमहतो भावो कर्म वेति परा क्रिया। (महापुराण ३९/३०९) आहती (वि०) आर्हतमतानुयायी। (वीरो० १५/३३) आलः (आ+अक्त्+अच्) संखिया। आलगर्दः (पुं०) कथन, बातचीत, विचार। आलपद् (वि०) अपशब्द करना, बुरा कथन। किलाऽऽलपद भिर्बहुशः समैतैः। (सुद० १०५) आलपित (वि०) कथित, प्रतिपादित, निरूपित। (जयो० ९/२०) तदालपितेन जयद्विपः। आलभनं (नपुं०) [आलिभल्युट्] ग्रहण करना, पकड़ना, लेना। आलम्भः (पुं०) [आ+लभ+घञ्] १. ग्रहण करना, लेना, उठाना, पकड़ना। २. डालना, पटकना, रखना। आलयः (पुं०) [आ+ली+अच्] देखो आलयां आलयं (नपुं०) स्थान, वास, आश्रय, निवास, घर, गेह, आसन, जगह। 'सुरालयं तावदतीत्य दूरात्।' (सुद० १/२७) आलवण्यं (नपुं०) [अलवणस्य भावः] १. लवणशून्य, स्वादहीन, नीरस। २. लावण्य रहित, सौन्दर्यविहीन, कुरूपता। आलवालं (नपुं०) [आसतन्तात् लवं जललवं आलाति आ+ला+क] ०क्यारी, ०खाई, ०पोखर, ०पानी भरने का स्थान। आलस (वि०) [आलसति ईषत् व्याप्रियक्ते-अच्] उदासीनता, प्रमाद, सुस्त, शिथिलता। 'विद्याऽनवद्याऽऽप न वालसत्वं'। (जयो० १/६) 'समाजन इवाऽऽरामः सालसङ्गममादधत्।" (सुद०८३) आलसता-व्याज (वि०) क्लममिष, आलस्य के बहाने, प्रमाद के कारण। (जयो० १४/३२) आलस्य (वि०) [अलसस्य भावः] प्रमाद, उदासीनता, सुस्ती। (जयो०१/६) आलस्य-कला (स्त्री०) प्रमाद जन्यता। आलस्यचिह्न (नपुं०) विजृम्भण। (जयो० ६/३९) आलातं (नपुं०) जलती हुई लकड़ी। आलानं (नपुं०) [आ+ली+ल्युट] हस्ति बांधने का खम्भा, रस्सा । आलानिक (वि०) [आलान+ठज] हस्ति बांधने का साधन। For Private and Personal Use Only
SR No.020129
Book TitleBruhad Sanskrit Hindi Shabda Kosh Part 01
Original Sutra AuthorN/A
AuthorUdaychandra Jain
PublisherNew Bharatiya Book Corporation
Publication Year2006
Total Pages438
LanguageSanskrit, Hindi
ClassificationDictionary
File Size14 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy