Ashok Ane Ena Abhilekh

SR No.: 020057
Original Sutra Author: N/A
Author: Hariprasad Gangadhar Shastri
Publisher: Gujarat University
Publication Year: 1972
Total Pages: 206
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 19 MB

Page 93

ધર્મના ઉપદેશ અને પ્રસાર
વળી ધર્મમહામાત્રા વગેરે મોટા અધિકારીઓ રાજાની જેમ રાણીઓનાં, રાજપુત્રાનાં અને અન્ય કુંવરોનાં દાનકાર્યોની સંભાળ રાખે છે.' અશોકની બીજી રાણી અને તીવરની માતા કારુવાકીએ કરેલાં ધર્મદાનાના ઉલ્લેખ એ આનું સચોટ દૃષ્ટાંત છે.ર
રાણી દેવી, જે વિદિશાના શ્રેષ્ઠીની પુત્રી હતી, તેણે વિદિશામાં વિહાર બંધાવેલા ને તેના પુત્ર મહેન્દ્ર તથા પુત્રી સંઘમિત્રાએ બૌદ્ધ ધર્મના શ્રમણત્વની દીક્ષા લઈ આગળ જતાં સિલાનમાં બૌદ્ધ ધર્મના પ્રસાર કર્યો એ અનુશ્રુતિ અશોકના રાજકુટુંબમાં થયેલા બૌદ્ધ ધર્મના પ્રભાવ દર્શાવે છે.
અશાક બોધિવૃક્ષમાં એટલા બધા અનુરાગ ધરાવતો કે એની બીજી રાણી તિષ્યરક્ષા કે તિષ્યરક્ષિતાએ ઈર્ષાથી બાધિવૃક્ષને નાશ કરવા કોશિશ કરી એ અનુશ્રુતિ અનુકાલીન તથા સાંપ્રદાયિક હોઈ શ્રાદ્ધેય જણાતી નથી.૪
૭૭
ગમે તેમ, અશાકના બૌદ્ધ ધર્મ તરફના અંગત વલણની તેમ જ અહિંસા દયા દાન વગેરે ધર્મગુણાની અસર તેના રાજકુલમાં ઘણે અંશે પ્રસરી લાગે છે.
પ્રજાજનામાં પ્રસાર – રાજા તરીકે અશોક પોતાના પ્રજાજનોને પોતાનાં સંતાનોની જેમ ચાહતા. સર્વ મનુષ્યોને એ પોતાની સંતિત ગણતા ને જેવી રીતે પોતાની સંતતિ ઐહલેાકિક સુખ અને પારલૌકિક હિત પામે તેવું ઇચ્છે તેવી રીતે સર્વ મનુષ્યો માટે પણ તે એવું ઇચ્છતા. આનો ઉપાય હતો. ધર્મ-શીલન. લોકોમાં ધર્મની વૃદ્ધિ થતી રહે તો લોકોની પણ ઉન્નતિ થતી રહે. પરંતુ લાકોમાં ધર્મની વૃદ્ધિ કરવી કેવી રીતે? અગાઉના રાજાઓએ પણ એમ કરવા ઇચ્છેલું, પરંતુ લોકોની ઉન્નતિ થઈ નહિ.પ
અશાકે પેાતાની ઉત્કટ ભાવના તથા ભારે પુરુષાર્થ દ્વારા એ પાર પાડવા કેટલાક અવનવા ઉપાય આદર્યા.
૧. શૈલલેખ નં. ૫.
૨. રાણીના અલાહાબાદ--કોસમ સ્તંભલેખ.
૩. Barua, op. cit., pp. 51 f.
ધર્મયાત્રા --- રાજ્યકાલને સમે વર્ષે અાકે બાધિતીર્થની યાત્રા કરી ત્યારથી તે ધર્મયાત્રા કરવા લાગ્યો. તેમાં તે જનપદના જનાની મુલાકાત લેતા, તેમને ધર્મના
૪. Thapar, op. cit., pp. 51 f; Barua, op: cit., p. 53. ૫. સ્તંભલેખ નં. ૭.