Ashok Ane Ena Abhilekh

SR No.: 020057
Original Sutra Author: N/A
Author: Hariprasad Gangadhar Shastri
Publisher: Gujarat University
Publication Year: 1972
Total Pages: 206
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 19 MB

Page 85

ધર્મ-ભાવના
આગળ જતાં આ ત્રણ પ્રાણીઓને પણ વધ કરવામાં આવશે નહિ એવું જાહેર કરેલું. આ અનુસાર એણે આગળ જતાં આ છૂટછાટ પણ છોડી દીધી હશે ને પોતે માંસાહારને પૂર્ણ તિલાંજલિ આપી શુદ્ધ શાકાહાર અપનાવ્યો હશે એ ચોક્કસ છે. કંદહાર શૈલલેખમાં જણાવ્યા મુજબ એણે માંસાહારનો ઘણો શોખ રાજ્યકાલના દસમા વર્ષે છોડેલો. રાજાને દાખલ જોઈ બીજા લોકોએ પણ જીવહત્યા બંધ કરી, ખાસ કરીને શિકારીઓ અને માછીમારીઓએ.
પ્રાણીઓના વધનું બીજું નિમિત્ત હતું મેળાવડા. મેળાવડા (‘સમાજ') બે પ્રકારના હતા. અમુક મેળાવડાઓમાં ગીત, વાદ્ય, નૃત્ય અને મલ્લયુદ્ધ જેવા નિર્દોષ આનંદપ્રમોદ કરાતા, જ્યારે બીજા પ્રકારના મેળાવડાઓમાં મિજબાનીની મિજા ઉઠાવવામાં આવતી. આ મિજબાનીમાં સ્વાદિષ્ટ માંસાહારનો સમાવેશ થતો. આથી અશોકે આ પ્રકારના મેળાવડાઓની મનાઈ ફરમાવી.
એ સમયે દેવદેવીઓને પ્રસન્ન કરવા માટે પણ પ્રાણીઓનો વધ કરી તેમનો ભંગ અપાતો. ધાર્મિક હેતુના નિમિત્તોય થતો પ્રાણીવધ અહિંસા અને જીવદયાના સિદ્ધાંતની દૃષ્ટિએ નિષિદ્ધ ગણાય. આથી અશોકે પ્રાણીઓનો ભોગ આપવાની મનાઈ ફરમાવી.
શૈલખ નં. ૧માં જણાવેલા આ પ્રતિબંધ અશોકના રાજ્યકાલના બારમા વર્ષે ફરમાવેલા છે. આગળ જતાં છવીસમા વર્ષે એણે આ બાબતમાં વધારે શાસન ફરમાવ્યાં એની વિગત સ્તંભલેખ નં. ૫માં નોંધવામાં આવી છે. - કેટલાંક પ્રાણીઓને અવધ્ય ઠરાવવામાં આવ્યાં અર્થાત તે પ્રાણીઓના વધનો પ્રતિબંધ ફરમાવવામાં આવ્યો. એમાં શુકો (પોપટ), સારિકાઓ, ચક્રવાકો, હંસ, ચામાચીડિયાં, મોટી કીડીઓ, કાચબીઓ, હાડકાં વગરનાં માછલાં, કાચબા, સાહુડીઓ, ખિસકોલીઓ, બારશિંગા હરણ, સાંઢ, ઘરની જીવાત, ગેંડા, કપ (કબૂતરો) વગેરેનો સમાવેશ થતો. આમાં જે પ્રાણીઓ ઔષધિ વગેરે કામમાં આવતાં ન હોય અથવા જેનો આહાર થતો ન હોય તેવાં બધાં ચોપગાંના વધની મનાઈ ફરમાવી. બકરીઓ, ઘેટીઓ ને ડુક્કરીઓ જે ગાભણી કે દૂધાળી હોય તેમનો વધ કરવાની મનાઈ કરી. તેવી રીતે છ મહિનાની ઉમર સુધીનાં બચ્ચાંને પણ અવધ્ય ઠરાવ્યાં. જીવવાળા ભૂલાને તેમ જ જંગલને બાળવાની મનાઈ કરી, કેમ કે તેમાં ઘણી જીવહિંસા થતી હોય છે. જીવને જીવથી પોષવા નહિ” એવો બોધ દીધો.
૧-૨. શૈલલેખ નં. ૧.