Ashok Ane Ena Abhilekh

SR No.: 020057
Original Sutra Author: N/A
Author: Hariprasad Gangadhar Shastri
Publisher: Gujarat University
Publication Year: 1972
Total Pages: 206
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 19 MB

Page 84

અશોક અને એના અભિલેખે
આ બાબતમાં અશોકે ઘણા સુધારા વધારા કરેલા હોવાનું માલૂમ પડે છે. હિસા સામેના પ્રતિબંધ- પ્રાણીઓને વધ ન કરવો' અને “ભૂતોને ઈજા ન કરવી’ એ નિયમોના અમલ માટે અશોકે રાજકુલમાં તથા રાજ્યમાં કેટલાક પ્રતિબંધ ફરમાવ્યા. કલિંગના યુદ્ધમાં થયેલી ખુવારીથી એને જે સંતાપ અને પશ્ચાત્તાપ થયો તેણે યુદ્ધ પ્રત્યેના તેના વલણમાં ધરમૂળ પરિવર્તન આવ્યું. હવે એણે નવા વિજય મેળવવાનો વિચાર માંડી વાળ્યો ને પોતાના પુત્રો પૌત્ર વગેરેને પણ તેમ કરવા ભલામણ કરી. શસ્ત્રથી મેળવાતા વિજયનું નિમિત્ત આવી પડે, તો તેમાં ક્ષાન્તિ (ક્ષમા) અને હળવા દંડનું વલણ અપનાવવા ભલામણ કરી, કેમ કે વિજય માટે ખેલાતા યુદ્ધમાં વધ, મરણ અને બંધન થયા વિના રહેતાં નથી.
પરંતુ શાંતિના સમયમાં પણ ઘણી હિંસા થતી હોય છે. રાજાઓ વિહારયાત્રા કરતા ને એમાં મૃગયા (શિકાર) વગેરેની મોજ માણતા. અશોકે વિહારયાત્રા કરવી છોડી દીધી. જેના હૃદયમાં અહિંસા અને દયાની ભાવના ખીલી હોય, તે શિકાર જેવા હિંસાત્મક શોખ ચાલુ રાખી શકે નહિ. બીજું, રાજાઓને સ્વાદિષ્ટ માંસાહારનો ઘણો શોખ રહેતો. અશોકના રાજ-રસોડા માટે રોજ સેંકડો અને હજારો પ્રાણીઓને વધથતો. રાજકુલના પરિવાર તથા પરિજનોના મેટા રસાવા માટે રોજ આટલાં બધાં પ્રાણીઓના વધની જરૂર રહેતી હશે? કદાચ આ આંકડામાં અતિશયોકિત હેય. અથવા તો અશોકના રાજરસોડામાં રંતિદેવની જમ મફત આહાર પૂરું પાડવા સદાવ્રત ચાલતું હોય. અશોકે આ વિપુલ પ્રાણી-વધ બંધ કરાવ્યો. પરંતુ માંસાહારનો સ્વાદ એકદમ સદંતર તજવો મુશ્કેલ હોવાથી શરૂઆતમાં એમાં થોડી છૂટછાટ રાખી. એ છૂટ ત્રણ પ્રાણીઓ પૂરતી મર્યાદિત હતી એમાં બે મોર અને એક હરણનો સમાવેશ થતો.૫ એમાંયે હરણ રોજ હણાતું નહિ, પણ બે મોરની રોજ જરૂર પડતી. એ સમયે એ પ્રદેશના લોકોને મેરના માંસનો ઘણો શોખ હતો ને અશોક પણ એ શેખ સહેલાઈથી તેજી શકતો નહિ. છતાં શૈલલેખ નં. ૧માં જણાવ્યા મુજબ એણે
૧. શૈલલેખ નં. ૧૩. ૨. શૈલલેખ નં. ૮. ૩. શૈલલેખ નં. ૧.
૪. કહે છે કે રંતિદેવ રાજાના રસોડામાં દરરોજ બે હજાર ઢોરોનો અને બે હજાર ગાયોનો વધ કરવામાં આવતો ને પ્રજને મફત માંસ પૂરું પાડવામાં આવતું (ભાંડારકર, અશોકચરિત, પૃ. ૨૧).
૫–૯. શૈલલેખ નં. ૧.